Step by Step in Esperanto

En poemoj oni ofte legas la vorton ci, kaj de tempo al tempo oni ĝin uzas en intima konversacio. Tamen en la ordinara vivo, eĉ en preĝo, oni pli ofte uzas vi. La uzo aŭ neuzo de ci estas afero de stilo kaj gusto. Mi cin amas. Donu al mi cian maneton. Kial ci ploras ? Kial vi cias min ?

THE ADVERB-ENDING -E

Words that add to the meaning of verbs (answering the questions Where ? When ? How much ? How ?) are "Adverbs " (of place, time, degree, manner). Many English adverbs end with -ly (524).*

In Esperanto some adverbs are " primary words " (=com- plete in themselves). E.g., for, iom, nun, nur, tiam, tiel, tre, tro. But any Esperanto root may be made into an adverb by adding -E. We have already seen examples in the words bedaŭrinde, denove, eble, efektive, egale, kompreneble, multe, ofte, parte, subite, tute, vere.

Li parolis rapide, sed klare, quickly but clearly. Respondu ĝuste, Answer correctly. Mi restas ame (fidele, kore, sincere) via (lovingly, faithfully_y heartily, sincerely) yours. Evidente jes, Evidently it is so. Certe ne, Certainly

not.

^#But not every English word ending with -ly is an adverb. E.g., lovely bela; holy sankta; (holily_f sankte).

(a) Agrabl- (diskret- ideal- inteligent- kruel- kviet- nobl- perfekt- preciz- publik- sekret- seren- sol- 6trang-) e.

Angri- {blind- happi- heavi- hoarse- impertinent- mad- modest- part- polite- proud- right- simpl- soft- sweet-) ly.

Abomen- (di- entuziasm- envi- erar- esper- glor- help- idiot- insist- interes- intim- kares- komfort- lert- logik- majest- metod- mok- pac- praktik- respekt-san-util-zorg-) e.

Preferably, naturally, abundantly_f similarly_f hesitatingly, moder- ately_t persistently_y thankfully, alphabetically, significantly, beautifully_t noisily, flatteringly, dubiously, instructively, dangerously_t individually.

(a) Bela estas tiu, kiu bele agas. E1 fremda poŝo oni pagas facile. E1 fremda ledo oni tranĉas larĝe. Bonfaron oni facile forgesas. Ni facile forgesas (tion), kio nin ne interesas. Honesta homo agas honeste. Barelo malplena sonas plej laŭte. Aŭskultas prudente (tiu), kiu aŭskultas atente. Malbona herbo kreskas rapide. Rapidu malrapide ! Pripensu malrapide, kaj agu decide. Kiu iras trankvile, iras facile. Ne rapidu : trankvile decidu. Akvo profunda kuras trankvile.[14]

(b) Plej facile promeso rimas kun forgeso. Preĝu kore, laboru fervore. Kontrolu ĉion, tenu firme tion, kio estas bona. La afero iras glate (smoothly). Vivi sate kaj glate. Vivi larĝe kaj lukse (luxuriously). Malbona famo (rumour₉ report) kuras rapide.

" Vi parolas Esperanton tro rapide." " Tute ne! Vi aŭdas ĝin tro malrapide ! "

" Kiel vi progresas en la lernejo ? " " Bonege ! Eĉ la instruisto diras, ke li povas instrui al mi nenion."

Sir Isaac Newton eltrovis la graviton. Oni rimarkas (notice) ĝin precipe (1especiallv, principally) en la aŭtuno, kiam la pomoj falas de la arboj.

Kuracisto. " Via koro batas tro malforte. Mi timas, ke vi estas grave malsana. Cu vi deziras iun vidi ? " Paciento : " Jes, alian kuraciston."

Ĝentila respondo. " Pardonu min, sinjoro. Vi estas ĝuste simila al (exactly like) persono kiun mi iam konis." " Kaj vi estas ĝuste simila al persono, kiun mi neniam konis, kaj neniam volis koni."

Senpense, thoughtlessly, zmthout thinking. Senlime. Sen- pacience. Aim- (care- cause- change- /ear- noise- pain- sense- sound-) lessly. (206).

^f'Mia ecizino neniam parolas senpense." " Ho ve (Alas) 1 Mia edzino neniam pensas senparole."

Sometimes it is easier to translate an Esperanto adverb by an adverbial phrase, than by one word in -ly.

Infane, as-a-child, like-a-child, in-the-way-a-child-would\ childishly. Similarly: amike, ave, bebe, elefante, file, fratine, fulme, kamarade, knabe, patrine.