Quo Vadis

Vinić taksama nie moh sciamić taho, što stałasia, i na dnie dušy, badaj, nie mienš byŭ zdziŭleny, čym Chiłon. Bo što z im tak abyjšlisia henyja ludzi, što, zamiest pomscicca za napasć, lačyli rupliva jahonyja rany, to jšče lho było vytałkavać častkova navukaju vyznavanaju, častkova ŭpłyvam Lihiji, a krychu i jahonym vysokim značenniem. Ale ŭčynak ichni z Chiłonam pieravyšaŭ jahonyja paniacci ab ludskoj zdolnasci prabačannia. Mimachoć lezła i jamu ŭ hołaŭ pytannie: čamu jany nie zabili hreka? Ursus by ŭ aharodzie jaho zakapaŭ abo nočču zanios u Tybr, jaki ŭ tych časach načnoha cezaravaha bujanstva tak časta vykidaŭ ranicami trupy ludziej, što nichto nat nie dasledvaŭ, adkul bralisia. Pa dumcy Vinicija, chryscijanie nie tolki mahli, ale pavinny byli z svietu zviasci Chiłona. Litasć, praŭda, nie zusim užo była niaznanaj tamu kołu, da jakoha naležaŭ małady patrycyj. Adyž Afiny zbudavali joj ałtar i praz doŭhi čas nie dapuščali ŭ horad hładyjatarskich bojniaŭ. Zdarałasia, što i ŭ Rymie pakananyja dastavali ŭłaskaŭlennie, jak, naprykład, Kalikrat, brytanski karol, jakoha ŭziaŭ u niavolu Kłaŭdyjus i, ščodra abdaryŭšy, pusciŭ u horad na svabodu. Ale pomsta za asabistuju kryŭdu vydavałasia Viniciju, tak jak i ŭsim, słušnaju i spraviadlivaju. Abniachannie jaje było nie pa dušy jamu. Čuŭ, praŭda, i jon u Ostryjanumie, što tre miłavać nat niepryjacielaŭ, uvažaŭ, adnak, heta za niežycciovuju teoryju. Prachodziła jamu taksama praz hołaŭ, što mo nie zabili Chiłona tamu tolki, što pieraškadžała jakajaś para sviataŭ ci jakajaś kvadra miesiaca, padčas jakoje chryscijanam nie vypadaje rabić zabojstva. Čuŭ ad ludziej, što byvajuć takija terminy, u jakich roznym narodam nie možna navat vajny pačynać. Ale čamu tady nie addali hreka ŭ ruki spraviadlivasci, čamu Apostał kazaŭ, kali b chto siamikrotna praviniŭsia, dyk siamikroć tre jamu j daravać, dy čamu Hłaŭk skazaŭ Chiłonu: «Chaj tabie tak Boh daruje, jak ja tabie adpuščaju»? Dyk ža Chiłon zrabiŭ jamu najčarniejšuju kryŭdu, jakuju čałaviek čałavieku moža zrabić, i ŭ Vinicija na ŭspamin ab tym, jak by jon, naprykład, pastupiŭ z takim, chto b zabiŭ Lihiju, zakipieła serca, by kipień: nie było b takich pakutaŭ, jakimi b nie msciŭsia! A toj daravaŭ! I Ursus adpusciŭsia taksama, jon, što pa sutnasci moh by zabić u Rymie kaho b chacieŭ zusim biaskarna, bo čarhova patrabavaŭ by zadušyć tolki Niemarenskaha karala i zaniać jahonaje miejsca. Ci ž čałavieka, jakoha nie adoleŭ Kraton, pieramoh by nośbit hetaj hodnasci — hładyjatar, da jakoha dachodziłasia tolki praz pakanannie papiaredniaha «karala»? Adzin byŭ tolki na hetyja ŭsie pytanni adkaz: jany niajnačaj nie zabivali praz niejkuju dobrasć tak vialikuju, što padobnaje nie było dahetul na sviecie, dy praz biazmiežnuju miłasć da ludziej, jakaja zmušała zabyvać ab sabie, ab svajich kryŭdach, ščasci j hory — i žyć dla inšych. Jakuju zapłatu mieli tyja ludzi za takuju dabryniu, Vinić čuŭ u Ostryjanumie, ale nie miesciłasia jamu heta ŭ hałavie. Ujaŭlaŭ, što žyccio hetaje ziamnoje, poŭnaje abaviazkaŭ dy rezyhnacyi z usiaho dobraha j raskošnaha na karysć inšych, być musiła b nudnym. Henyja dumki naviejali jamu nie tolki zdziŭlennie, ale i litasć, i jak by peŭnuju pahardu. Zdavałasia jamu, što heta aviečki, jakija raniej ci pazniej musiacimuć być zjedzienyja vaŭkami, a jahonaja rymskaja ŭdača nie mahła pryznać tych, jakija dazvalajuć siabie zjadać. Udaryła jaho ŭsio ž taki adna reč, imienna: jak vyjšaŭ Chiłon, niejkaja hłybokaja radasć raspramianiała ŭsich. Apostał padyjšoŭ da Hłaŭka i, pałažyŭšy na hałavie jahonaj dałoń, skazaŭ: — Chrystus u tabie pieramoh!

A toj padniaŭ uharu vočy, tak davierlivyja j poŭnyja radasci, jak by abliło jaho vialikaje j niespadziavanaje ščascie. Vinić, jaki zdolny byŭ by zrazumieć tolki radasć z dakananaje pomsty, hladzieŭ na jaho vytraščanymi z harački vačyma, maŭlaŭ na biazhłuzdnika. Bačyŭ nie biez nutranoha aburennia, jak pasla Lihija pryłažyła svaje hubki karaleŭny da ruki taho čałavieka, jaki vyhladaŭ na pieršy pahlad na niavolnika, i zdavałasia jamu, što ład hetaha svietu pieravaročvajecca zusim. Pasla viarnuŭsia Ursus i pačaŭ raskazvać, jak vyvieŭ Chiłona na vulicu dy jak pieraprasiŭ jaho za kryŭdu; za heta Apostał pabahasłaviŭ i jaho, a Krysp ahałosiŭ, što heta dzień vialikaje pieramohi. Pačuŭšy ab hetaj pieramozie, Vinić zusim zhubiŭ tołk.

I, jak Lihija znoŭ davała jamu napicca, zatrymaŭ na chvilinu jejnuju ruku i spytaŭ: — Dyk i ty mnie daravała?

— My chryscijanie, nam nie možna nasić u sercy hnievu.

— Lihija, — skazaŭ tady, — kim by ni byŭ tvoj Boh, sto vałoŭ u jahony honar achviaruju dla taho tolki, što Jon tvoj.

A jana papraviła jaho: — Addasi jamu honar u sercy, kali jaho palubiš.

— Dziela taho tolki, što Jon tvoj… — paŭtaryŭ słabiejšym hołasam Vinić.