Lingvo, stilo, formo. Studoj

Por liberiĝi de ĉi tiuj mucidaj adasismoj, jam antaŭ dek jaroj mi ekuzis rimojn nepurajn. Mi tiam nomis ilin asonancoj, sed ili estis pli, ĉar ili baziĝis ne sole sur la vokalsameco, kiel la asonanco hispana, sed krome ankaŭ sur la parenceco de la konsonantoj. Kelkaj atakis, kelkaj sekvis min. Kaj, jen kio pruvas la nepran neceson de la plivastigo de rimkadroj, penetris dume en nian poezion ankaŭ aliaj, alimanieraj rimlicencoj. Kelkaj el ili estas tre bonvenaj, sed kelkajn mi tute ne povas aprobi.

En ĉi tiu studo mi volas prezenti, klarigi kaj kritiki ĉiujn klopodojn ĉi rilatajn, por laŭeble akceli per tio la unuecon de rimado, gravan, laŭ mia opinio. Krome, mi provos fiksi ankaŭ la rimterminaron.

La rimojn mi dividas en kvar grupojn.

1. Pura rimo: sameco de ĉiuj akcentaj kaj postakcentaj vokaloj kaj konsonantoj.

2. Rimoido: sameco de ĉiuj akcentaj kaj postakcentaj vokaloj, pli malpli granda maLsameco de konsonantoj.

3. Agordo: sameco de ĉiuj rimelementoj escepte la akcentitan vokalon.

4. Radikrimo, aŭ aborta rimo: pura interrimado de la radikoj, vokala kaj konsonanta malsameco de la finaĵoj.

La pura rimo kaj rimoido povas esti ina (akcento sur antaŭlasta silabo: granda-landa) kaj vira (akcento sur lasta silabo: pord’-kord’, dum-sum’, min-destin’).

1. Pura rimo

En la simpla pura rimo ĉiuj rimelementoj (akcenta vokalo kaj postakcenta parto) estas la samaj. Ni povas distingi rimon senkonsonantan (tio-krio, veo-pereo), unukonsonantan (kara-amara, reĝo-seĝo), dukonsonantan (ardo-bardo, sendi-plendi), trikonsonantan (ventro-pentro, distro-filistro.)

Apogita rimo estas tiu pura rimo, en kiu samas ankaŭ la antaŭakcentaj konsonantoj (bruo-truo, figuro-aŭguro, kristalo-piedestalo). En kelkaj poezioj, ekzemple en la angla, tiaj rimoj estas malpermesitaj. En Esperanto tiu ĉi malpermeso ne ekzistas, kaj estas nenia motivo ĝin fari. Tiom malpli, ĉar tiaj rim-apogaj konsonantoj estas tre bonvenaj, por nobligi adasismojn. Per ili estiĝas

Apogitaj sufiksrimoj: hontema-pentema, kaptisto-kantisto, perdante-ardante, spertulo-fortulo, singultado-saltado, ŝanĝiĝi-ruĝiĝi, tranĉita-falĉita). Tiuj ĉi noblaj adasismoj estas vere belsonoraj, kaj tute egalvaloraj al la veraj rimoj.

Superrimo mi nomas tiun rimon, en kiu rimas ankaŭ la antaŭakcentaj silaboj. Ĝi povas esti unusilaba (rumana-humana, deklami-reklami, lunatika-fanatika, klasika-brasika, kompata-trompata, suferita-merita, gavota-savota) kaj dusilaba (blondulin’-respondu lin, per la moto-perlamoto, posta horo — frosta koro). Sed ĉi tiuj plejparte estas rimludoj, ilia trouzo facile povas fariĝi komika. Plej utila estas la superrimo por fortigi la rimefekton de la tro malriĉe rimantaj personaj pronomoj (sendas lin — defendas min, faras li — baras mi, aŭskultis ŝin — insultis lin).

Se en la superrimo la kontinuecon de la sonsameco interrompas malsama konsonanto, ni povas paroli pri intermita superrimo (granda ĝojo — landa vojo).

Transrimo oni povas nomi tiun rimon, kie la lasta vortparo konsistas el la samaj vortoj, kaj la antaŭlasta vortparo rimas: venu jam — komprenu jam, amu ŝin — ornamu ŝin, riĉa estas — feliĉa estas, ordonu ilin — pardonu ilin. Inter superrimo kaj transrimo staras la

Pseŭdosuperrimo: rimantaj radikoj kun la samaj sufiksoj (falema-batalema, sendita-vendita, amanta-flamanta, disigi-kisigi). Kompreneble ĉi tiuj transrimitaj, aŭ superrimitaj adasismoj estas plenvaloraj puraj rimoj.

Adasismoj, sen apoga konsonanto kaj sen transrimo estas nepre evitindaj. Maksimume en tiaj okazoj oni povas allasi ilin, kiam la sufikso, en unu aŭ ambaŭ rimvortoj, jam tiel kunfandiĝis kun la radiko, ke ili kune kvazaŭ formas novan radikon: homaro-arbaro, rideti-kolereti, virino-katino, pafilo-kuracilo. Sed la participaj finaĵoj, aĵo kaj eco, igi kaj iĝi kaj precipe adas estas neniel ekskuzeblaj adasismoj.

Ĉi tie oni povas mencii la laman rimon rimon inter jambaj kaj trokeaj verspiedoj: venkis — sen kis’, amas-amas’, tamen-ciklamen’. Laŭ la esperanta prozodio, ĝi estas tute ne uzebla.

2. Rimoidoj

En la rimoidoj la akcenta kaj postakcenta vokaloj estas la samaj, sed la konsonantoj pli-malpli diferencas. De la grado de ĉi tiu diferenco dependas la rimefekto de la rimoidoj.

Kio estas rimefekto? Tiu sento de la aŭskultanto, ke la versfinoj sone konformas unu al la alia. La konformeco kompreneble estas plej perfekta, se la versfinoj sone samas. Sed la senton de konformeco povas veki ankaŭ tio, ke la versfinoj sone similas. Sur ĉi tiu simileco baziĝas la uzo de rimoidoj. Ju pli granda la simileco, des pli perfekta la rimoido.

El ĉi tio sekvas, ke la plej perfektaj rimoidoj estas la