Allamjonov aybdor

Mustaqillikning o‘n olti yilligiga bag‘ishlab maxsus albom chiqaradigan bo‘ldik. Soliq sohasida erishilgan hamma yutuqlarni, yangilik va o‘zgarishlarni ko‘rsatmoqchi edik. Ishchi guruh tuzildi. Bosh javobgar menman, lekin hech qanday vakolatim yo‘q. Ya’ni, yugur-yugur qilasan, axborot to‘playsan, odamlardan statistika ma’lumotlarini yig‘ishga harakat qilasan, ammo hamma senga eshikni ko‘rsatib yuboradi, birov gapingga quloq solmaydi, mabodo ma’lumot berishsa ham, bir tiyinga qimmat bo‘ladi.

Parpiyevning oldiga kirdim. Kitob deyarli tayyor, ba’zi ma’lumotlar yetishmayotgan edi, xolos.

– Kitobni tezroq chiqaringlar! Yaqin kunlarda Prezidentga ko‘rsataman, – dedi u. Keyin Gadoyevga qo‘ng‘iroq qilib, menga yordam berishni topshirdi. Telefonda o‘rinbosarning «Xo‘p!» degani eshitildi.

DSQning navbatdagi kollegiya yig‘ilishida.

Gadoyevning oldiga kirdim.

– Qayerdan olding bu gapni? To‘rt kunda kitob tayyor bo‘larmish! Kim to‘rt kunda kitob chiqararkan?!

– Erkin Fayziyevich, kitob deyarli tayyor, menga faqat…

Menga nima kerakligini Gadoyev eshitib ham o‘tirmadi, har doimgiday javrab-javrab nasihatini boshladi. Xullas, ma’lumot ololmadim.

Ikki o‘t orasida qoldim. Rahbarlar-ku keyin bir-biri bilan kelishib ham ketar, o‘rtada aybsiz aybdor men bo‘laman.

Ochig‘i, qo‘rqib ketdim. O‘zimni ikki kattakon kitning o‘rtasida majaqlanib, ovozi chiqmaydigan mayda baliqchadek his qildim. Parpiyevning bir xislati bor edi, hech qachon hech nimani esidan chiqarmasdi. Aytgan ishi qilinyaptimi, yo‘qmi – har soatda tekshirib turardi. Har so‘raganida «Ishlayapmiz», deyman, lekin aslida hech narsa qilinmayotgan edi.

Yana qabuliga kirishga majbur bo‘ldim.

– Botir Rahmatovich, kitobni vaqtida topshira olmayman. Erkin Fayziyevich urishib, kabinetidan haydab soldi. Bekorchi ish bilan shug‘ullanma, dedi. Nima qilay?

Generalning yomon jahli chiqqani ko‘rinib turardi. Lekin menga indamadi, gapni cho‘zmadi, «Boraver» – deb qo‘ydi.

Dushanba kuni majlis. O‘zi shundoq ham har dushanba bo‘ladigan majlislarni ko‘rgani ko‘zim yo‘q, bu safargisi ayniqsa ortiqchalik qilayotgan edi. Kamiga o‘sha kuni kechasi deyarli uxlamaganman, zo‘rg‘a ko‘zimni ochib, ishga uchib yetib keldim, apil-tapil formamni kiydim. Majlis aniq belgilangan vaqtda boshlanadi, kechikish mumkin emas.

Lanj bo‘lib o‘tiribman, ko‘zlar kirtaygan, qovoqlarim shishib ketgan. Qo‘mita raisining gaplari qulog‘imga bir kirib, bir kirmaydi. Qarasam, har gapida o‘rinbosariga murojaat qilyapti. U-bu taklif berib, keyin Gadoyevning fikrini so‘raydi. Gadoyev odob bilan, chiroyli qilib g‘oyani puchga chiqaradi.

Shu payt kutilmaganda Parpiyev stolga bir musht tushirdi. Choynak-piyolalar uchib ketdi, hammaning ko‘zi moshday ochildi.

– Erkin Fayziyevich, siz meni ahmoq deb o‘ylayapsizmi? Nima topshirsam, «yo‘q» deysiz! Takliflarimni yo‘qqa chiqaryapsiz, barcha islohotlarimga to‘sqinlik qilyapsiz!

Rais jahl bilan o‘rnidan turgan edi, stuli bir chekkaga uchib ketdi. Qo‘lidagi qalam chirsillab sindi, uniyam uloqtirib yubordi. Hammaning o‘takasi yorilib, zal jimjit bo‘lib qoldi.

– Mana, Allamjonovni olaylik! – vazir zalga qarab, meni topdi. O‘tirgan joyimga yopishib qoldim, birdan hojatga borgim kepqoldi. – Men unga kitob chiqarishni topshirgandim, siz esa haydab solibsiz. Nega bu kitob kerakmas, dedingiz?

– Men unaqa demadim, unaqa deganim yo‘q… – o‘zini oqlamoqchi bo‘ldi Gadoyev. Uning qattiq qo‘rqib ketgani bilinib turardi.

Parpiyev ko‘zoynagini yechib, stolning ustiga otib yubordi-da, zaldan chiqishda eshikni shunaqa qarsillatib yopdiki, devorda yoriq paydo bo‘ldi.

Men esa stulga yopishgancha ichkarida qolib ketdim. Gadoyev hammaga bir-bir ko‘z tashlab, sekingina: «Majlis tugadi», – dedi. Yig‘ilganlar jimgina tarqala boshladi.

Keyin u mening yonimga keldi.

– Bir daqiqaga mumkinmi? Kabineting qayerda edi?

Ikkovimiz xonamga kirdik. U savollari bilan meni burchakka tiradi:

– Senga nima yomonligim tegdi? Nega ustimdan shikoyat qilding?

Men jonimni qutqarish uchun, joyida og‘zimga kelgan bahonani to‘qidim:

– Erkin Fayziyevich, Botir Rahmatovich so‘raganiga aytdim-da… Sizni «Kitob to‘rt kunda o‘xshamasa-chi», – deb kuyib-pishyaptilar, dedim… Falon gapiga piston deb javob berdim… Meni boshqacha tushunibdi…

Tabiiyki, Gadoyev aytganlarimga ishonmadi.

Uni qanchalik yomon ahvolga solganim bir necha daqiqadan keyin ma’lum bo‘ldi. «Hamma o‘z joyida o‘tirsin, hech kim hech qayoqqa chiqmasin» degan buyruq keldi. O‘sha kuni yarim kechagacha hamma xonasidan chiqmay o‘tirdi. Rais esa qayoqqadir ketdi. Keyin bilsam, hech qayerga xabar chiqib ketmasligi uchun ko‘rilgan chora ekan bu. Gadoyev o‘zining odamlarini, tanklari va artilleriyasini tortib kelishga ulgurmasin deb shunday qilinibdi.