Мир Калевалы

Но от порога, что напротив жилья Ларин Параске, это далековато. На ее могиле уже после обретения Финляндией независимости энтузиастами был установлен памятник. После войны он был утрачен, а в 90-х был восстановлен в несколько измененном виде. Вандалы его облили краской, но на ее фоне текст о Параскеве читается значительно лучше. «Хотели, как хуже, но…»

Уже после ее смерти, в 1931 году, записанные с ее помощью руны по теме «Калевалы» были изданы в объеме бооо строк в разделе «Древние песни финского народа». По количеству таковых в карельском эпосе. Видимо, из соображений корректности. Хоть помимо 1343 рун, вошедших в издание, можно было бы добавить в него еще более 230 наших, считай, запорожских, ранее неизвестных, но обнаруженных Вяйне Салминеном позже. К тому времени «Калевала» Лённрота стала символом и образом Финляндии и ее литературы, искусства и устного народного творчества. Кто была по сравнению с нею какая-то деревенская сказительница-неудачница по жизни, из деревни, которую путают с другими все подряд? Это вместо того, чтобы любоваться памятником ей на месте, где творила Ларин Параске. Она была чуть ли не проездом в Хельсинки и Порвоо, выступая в национальных шоу, но там стоят такие памятники, поставленные, правда, с опозданием. А у нас – нет. И единственным ей монументом на веки вечные будет порог Васкеланкоски, у которого Ларин Параске провела большую часть жизни. И который отнял у нее большую часть этой жизни и здоровья. И еще эта река, которой минуло 200 лет, хотя та вода, что видела Ларин Параске, уже давно утекла.

Ворожба

Леонид Яковлев

(Финляндия)

придут
твари из дикого леса
с диких полей
из диких болот
дикие твари
со дна дикой реки
со скал диких озер
лис
рысь
лось
олень
бегемот
не кот
и-по-по-там
нет пускай будет кот
хатульмадъан
в смысле мелумад
меламед
шуальарум
шунарзомем
аяльакорэсатум
аяльдавидациль
и дикий лосось чтоб приплыл
ильтит
не саломон
гортанно древние буквы выталкиваю наружу
заклинаю природу
мир
олам
шалом
да

Финская калевала

Josefiinan Kalevala

Pentti Stranius

Vasta aikuisena tajusin, että Josefiina-mummoni oli kalevalainen tarinankertoja, pohjalaisista juuristaan huolimatta. Hänen viimeisin toiveensa ei toteutunut:

kun mummon radio meni mykäksi vähän ennen satavuotisjuhlia, hän pyysi isääni korjaamaan sen siten, että siitä kuuluisi vain kirkkolaulua, virsiä ja jumalanpalveluksia. Isä totesi tehtävän mahdottomaksi, mihin Josefiina:

“Kaikista tusinasta lapsestani olen vähiten Sinua poropeukalona pitänyt..”.

Mummon tarinat saivat alkunsa useimmiten raamatusta, ainakin raamatun aiheista – senkin tajusin myöhemmin. Yksikamarista tupaa asuva, halkoja reippaasti yli yhdeksänkymppisenä hakannut mummoni, tuo satavuotiaaksi sitkeästi elänyt kuivankäppyrä mutta niin elämää uhkuva tarinankertoja (1874–1974) omisti muistaakseni kolme kirjaa: Raamatun, Kalevalan ja Unien selityksen. No ehkä jossakin kätkössä pii-lotteli vielä virsikirjakin…

Kirjoista kulunein oli Unien selitys, joku halpapainos, jota Josefiina, isäkin, usein selaili, silloinkin kun tulin kylään ja istahdin toiveikkaana puulaatikon päälle – odottelemaan piparkakkuja, anispastilleja tai jäätelörahaa. Vaniljan, mansikan

ja suklaan lisäksi Suomeen oli jo ennen vuotta i960 tuotu tii-kerijäätelö. Se toi veden kielelle ja odottelin, sitkeästi tulevaa tarinaa puolihuolimattomasti kuunnellen, puulaatikon päällä istuen, toivoen mummonmarkkaa, jolla tötteröllisen herkkua saisi ja rahasta ylikin jäisi. Mutta ensin piti kuunnella mummoa.

Maailman synty Josefiinan mukaan.

“Alussa jumala loi tähdet, taivaan ja maan. Maa oh kuin pannukakku, autio ja pimeä eikä sen pinnalla ollut lainkaan vettä. Kun jumala oh tarpeeksi levännyt hän mietti että vettä tarvitaan kasveille ja tuleville eläimille, miksei ihmisellekin, jos senkin loisi, kallionkyljestä, ikiluusta.

Niinpä jumala loi ensin meret, jotka hukuttivatkin sitten suuren osan litteää maata, paitsi arkin, jonne jumala loi varoiksi eläinten mallikappalet. Paisumuksen jälkeen piti luoda vielä Isot Linnut, jotka munisivat merelle saaria, jotta kasvit ja eliöt pärjäisivät.

Niinpä jumala lähetti jättiläismannerlinnut etelään: yhden Ameriikkaan, toisen Austraaliaan ja kolmannen Avrik-kaan. Ne munivat mantereet, putkauttivat kohdusta erilaiset ja eriväriset munat, joista kuoriutui jumalan hämmästykseksi mantereiden lisäksi erivärisiä apinamaisia olentoja. Nämä nousivat pian jaloilleen ja alkoivat tappaa toisiaan, valkoiset mustia, karvaiset karvattomia.