Lingvo, stilo, formo. Studoj

3. La elsonoraj asonancoj diferencas de la krudaj per tio, ke en ili la finaĵoj samas, aŭ maksimume tiom diverĝas, kiom ĉe la preskaŭrimoj. Ekzemple: granda-vasta, belo-premo, sendi-serĉi, vidas-timas, ne pli—nek mi, por mi—sondi, kruĉo-muro, turoj-muĝon, morgaŭ-sonĝaj.

Ĉi tiun specon de asonanco mi proponus por la traduko de mezepokaj poemoj asonancitaj. Ĉar en ili la dek-dekdufoje ripetiĝantaj samaj vokaloj de versfinoj, helpate de la sameco de finaĵoj, nepre sentigas ian regulecon eĉ al tiuj, kies nacia poezio neniam uzas asonancojn. Sed la krudaj asonancoj, kun la malsameco de la finaĵoj, kaj precipe la pseŭdoasonancoj, kun sia vokalmalsameco, nepre fuŝus por ili la asonancefekton.

Cetere, eble preferinde estus tute forlasi ĉi tiun enuan. kaj malmulte art-efektan formon, kaj traduki ĉi tiujn asonancitajn poemojn simple en paraj rimoj.

4. La kvara speco de asonancoj estas la milda asonanco, transiro al la parencrimoj. Ĝin karakterizas:

a. severa vokalsameco (konsonantnombro!),

b. severa sameco de finaĵoj,

c. certa simileco de konsonantoj.

Nome, ĉi tiujn oni povas dividi en kvar grupojn:

1. obtuzaj: bo, po, do, to, do, go, fo, vo,

2. siblaj: so, zo, co

3. ŝmacaj: ŝo, ĵo, ĉo. ĝo.

4. fluaj: ro, lo, jo.

En la mildaj asonancoj la konsonantoj de ĉiu grupo rimas inter si. Krome, flukonsonantaj vortoj rimas kun senkonsonantaj. Ekzemple: knabo-tago, amiko-sendito, paŝo-kaĝo, vazo-placo, patrujo-muro, truo-brulo, pereo-tero.

En kelkaj, maloftaj, neeviteblaj okazoj oni povas, inter la puraj rimoj, toleri ankaŭ tian mildan asonancon. Sed oni devas ilin uzi ekstreme ŝpare, ĉar ilia trouzo faras tute obtuzan muzikon, kaj prenas de la verso ĉian sensan ĉarmon. Eble iom pli kuraĝe oni povas uzi la

5. kombinan asonancon, en kiu troviĝas apud la pli malpli simila konsonanto ankaŭ konsonanto sama. Precipe la postkombinaj asonancoj estas akcepteblaj. Ekzemple: cindro-fingro, sonĝo-forĝo, palra-arka, pentro-Decembro, korno-fojno, enigmo-ritmo, bapto-lakto.

Resumante la rimoidojn, oni povas starigi laŭ rimvaloro la sekvantan tabelon:

Parencrimo. Pluskonsonanta rimo.

        Transkura rimo.

        Kombina asonanco.

        Milda asonanco.

        Inversa rimo.

        Preskaŭrimo.

        Elsonora asonanco.

        Kruda asonanco.

        Pseŭdoasonanco.

La rimoj, ĝis kombina asonanco, estas senĝene uzeblaj anstataŭ pura rimo. Ĉi lastan, preskaŭrimon, inversan rimon, mildan asonancon oni uzu tre ŝpare, nur en ekstrema neceso. Elsonoran asonancon sole en la traduko de asonancitaj poemoj. Krudan asonancon kaj pseŭdoasonancon neniam.

3. Agordo

La esperanta nomo de ĉi tiu rimspeco kaj eble ĝia unua uzo en Esperanto, estas de Waringhien. Cetere, ĝi ne estas malofta en la moderna franca poezio. En ĝi regas plena sameco de ĉiuj rim-elementoj, escepte la akcentitan vokalon. Ekzemple: versa-farsa, cerbo-garbo, rondo-fundo, arbo-korbo, fiksas-teksas.

Ĝi tute ne donas malbonan kunsonoron. Sed oni devas nepre atenti, ke la rimo estu forta konsonante, almenaŭ dukonsonanta; ekzemple: oro-veluro, bela-pala, kviti-ŝuti tute ne donas rimefekton, el la unukonsonantaj eble sole la ĝo-vortoj taŭgas: reĝo-paĝo. Krome, la vokaloj ne estu tro diferencaj (ekz. i kaj u). Pleje taŭgas la sekvaj paroj: i-e, e-a, a-o, o-n. Sed ĉe fortaj, trikonsonantaj rimoj oni povas fari escepton: pentri-montri, pastro-lustro, decembro-ombro.

Precipe kiel flankrimo ĝi estas bone uzebla:

Mi al li riverencis,
Sed li nur sidis mute,
Eĉ kapon ne balancis.
Mi konfuziĝis tute.

4. Radikrimo

Mi nomas ĝin ankaŭ aborta rimo. Ĉar en ĝi la radikoj bele interrimas, do la rimo koncipiĝas, oni esperas rimnaskon, kaj — la poeto abortas la rimon per tio, ke la finaĵoj iĝas tute malsamaj. Tiajn kompatindajn rimstumpojn ofte oni renkontas precipe ĉe niaj rusaj poetoj. Superbela-anĝeloj, lando-grandaj, miele-pelas, fali-palajn estas tiaj radikrimoj, por mi absolute senmuzikaj. Dum la aŭdo de poemo mi simple ne rekonas ilin, kaj dum lego mi devas serĉi por konstati ilian ĉeeston teorie.

Laŭ mia sento, kaj laŭ la sento de multaj diverslingvanoj, la rimoj elsonoras ĉe sia fino. Se ĉi tiu fino tute malsamas, ĝi kvazaŭ tro forta sordino, tute sufokas la akordan kunsonoron eĉ de la plej fortaj, trikonsonantaj rimradikoj.

La radikrimo estas pure teoria, gramatika rimado, donanta nenian sensan ĉarmon, nenian kontentigon de atendo, nenian dolĉan oreltiklon. La radikrimo ne estas rimo.