Бабалардын баяны 2

Эски таарын сүйрөп алып,

Курумшуну алып орогон.

«Башыма бакыт консун-деп,

Балам аман болсун,-деп,

Бай өмүрлүү тилек менен

Армандан ыраак болсун,-деп,

Беккулу уулду болду,-деп,

Баардыгы сапар келишти,

Бактылуу өмүр тилешти.

Даңкы элге жарыя,

Даңазалуу карыя,

Айтканы элге жарыя,

Ак сакалчан карыя,

Азан айтып чакырды,

« Көп күттүрүп журтка конгон,

Көк кушту кудай колдогон.

Куу тон кийип колдойгон,

Курумшу тонго оронгон.

Куу жашоодо ал бала,

«Курумшу» деген атка конгон.

Кубантып журтка конгон,

Куу кушту кудай колдогон.

Кубанычуу кез келип,

Курдаштар бата берип.

«Беш энеге кушу конду»-,

Беккулу ата ошондо,

Бетин жаап ыйлап шолоктоп.

Акбоз жоргону желдирип,

Адыр менен кетти жоноктоп…

Анан, дагы арбын кеп

Ата, баба ыры бар,

Айтылуучу сырдуу кеп,

Абалкыдан калган кеп.

Санжыра кылып бабырап,

Сакалчандар айткан кеп.

Атадан өтүп балага,

Алмак-салмак кеткен кеп.

Бир күнү Беккулу ата,

Уктап жатып түш көрдү

Укмуш сонун иш көрдү.

Түшүндө алтын ай көрдү.

Түгөнбөс узун жол көрдү.

Айтып бүткүс түш көрдү,

Айдыңдуу сонун иш көрдү.

Көгала атчан экен,

Көк асманды караса,

Айтканга кызык тамаша,

Ак шумкар учуп жүрүптүр,

Бөпөлөп аны чакырат,

Бөлтөккө атын чаптырат.

Бөкөндү кууп баратат.

Абалап көпкө сызган жок,

Ак шумкар учуп кеткен жок.

Каккылап кайра канатын,

Касиетин ачып тараптын.

Айбаты чыгып калкыган,

Алдында аңдар жашынган.

Асмандап учкан ак шумкар,

Колуна конот атанын,

Коймолжуп ата кубанат,

Ит агытып, куш салат,

Тор жорго атын чаптырат,

Торко тон кийип баратат.

Бир кезде ата ойгонду,

Ары-бери толгонду.

Өңү эмес түшү экен

Айтып бүткүс иш экен

Абдан сонун сөз экен.

Арадан бир жыл өтпөй,

Эненин бүттү боюна.

«Ак шумкарлуу болом»-деп,

Атанын жүрдү оюнда.

Жай менен кыш өттү,

Жайылмага жаан төктү.

Жаркырап жаз келгенде,

Жашыл чөп каптап өтөктү.

Учуп турду көкөлөп,

Калдыркан менен көпөлөк.

Шайыр жаштар бээ байлап,

Шаңданып турду кең өтөк.

Жуманын ыйык түнүндө

Энеке улам түйшөлө.

Толгоо келди энеге

Кабар кетти жеңеге.

Буйрукпу ата уулду болду,

Буурул түн келген кечинде.

Таалайлуу ата кубанып,

Таап алды шумкарын.

Шумкары көккө талпынып,

Шумдуктуу үндөр жаңырып.

Шуулдагы көктөн табылып,

Баланын үнүн угушту,

Баардыгы тең кубанып.

Бакытка батып турушту.

Чабаганды чаптырды,

Чар тарапка кабар айттырды.

Карыяны чакырды,

Салмагы тоонун ташындай,

Сары атын камчылай,

Сапар келди карыя,

Санжырасы дарыя.

Таң атпай азан чакырды

Кабарды угуп баардыгы.

«Бүт баары бай болсун»-деп,

Бүткүл элге каалап жакшылык.

Бурулбай уланып учугу,

Бугу эненин тукуму,

Дүйнө ачып жаңырды.

Шаар курулган сыяктуу,

Шаңданып турду заманы.

Жар кыядан үн салса,

Жаңырыктар толсун,-деп,

Жабыккан ушул жашоодо,

Жан дүйнө бай болсун,-деп,

Жакшы уулду болдук,-деп,

Жалпы журтун коргогон.

Кеби элге жарыя,

Кеменгер ошол карыя.

Сөзү элге жарыя,

Сөзмөр ошол карыя.

Азан айткан карыя,

Бүлөөгө келген баланы,

«Бүтөбай»– деп атады.

«Бүтөбайдай уулду болдук»,

Бүткүл журту кубанды.

Кубанмак түгүл купшуңдап,

Айдап келип адырдан,

Ай туяктуу бээ чалды.

Аркы, берки элдерди,

Айдыңдуу тойго чакырды.

«Бешик боосу бек болсун,

Кундагың боосу бек болсун».

Айдыңдуу ушул жакшы сөз,

Аралап учту айылды.

Топурашып эл келип,

Чогусу менен бүт келип,

Комузчусу күү чалып,

Кошмо күүнү улады.

Кыякчысы кыяктан,

Кыялдуу күү чыгарды.

Созолонтуп болбоду,

Чоорчу чоорун ойноду.

Шарактата күлдүрүп,

Шайыры оюн койбоспу.

Ылдыйдан келип ак бозчон,

Ырчысы ыр чыгарды.

«Жаш бөбөк аман болсуг,-деп,

Жакшынакай ыр жазылды.

Ошол тойдон унутулбай,

Опол тоодой сөз калды.

Биз айтпасак болбойт го,

Бир кзде өткөн окуяны.

Тентек балдар ал тойдо,

Текши зтке тоюушту

Кужуңдашып сөз бербей,

Купшуңдап конок болушту.

Той тарады ананда,

Минип алып тайына,

Баштыктарын көтөрүп,

Үйлөрүнө жөнөштү,

Үй кайтарып калгандар,

Устуканды мүлжүштү.

Этке тоюп алгандар,

Эбин таппай күлүштү.

Мына ушундай болуп өткөн,

Айдыңдуу кылган атаны,

Ал тойдун атагы.

Бүтөбай уул сапар алып,

Бул жашоого аттанды.

Тоодой болгон атадан,

Толгон тукум жаралды.

Ал атадан жаралган,

Бабаны мактап ыр жазган,

Бир уулумун мен дагы.

Айланайын замандаш,

Анын баарын унутпай,

Айта жүрчү сен дагы.

Ата-баба тарыхын,

Айтып кетип баратам.

Ырга салып сөз түзүп,

Ырдап кетип баратам.

Жылгалардан үн созуп,

Жыргап кетип баратам.

***

Аз да эмес, көп эмес,

Анан убак өтүптүр.

Ала салып токтобой,

Ак булуттар көчүптүр.

Эненин бар боюнда,

Эркекпи же, кыз балабы,

Керүүнү улам өрдөгөн,

Келе жаткан атчанбы.

Атчан бизге таанышпы,

Атакелеп журт коргогон,

Агаларын тартканбы,

Кыңаалап уулдун төрөлүшү,

Кымбат нерсе тагдырбы.

Атанын ыйык жубайы,

А дагы бир уул төрөдү.

« Айланайын кудай»-деп,

Ак бешикке бөлөдү.

Алыска кабар айттырып,

Беккулу ата кубанды.

Чабаганды чаптырды.

Калкына болгон алымдуу,

Карыяны алдырды,

Карыя болсо жылмайып,

Калдайып азан чакырды.

Бек атанын үчүнчү уулу,

Өргө кеткен жолунда,

Өмүр сүрсүн азапсыз.

Жашоонун көрүп бактысын,

Жана да болсун кайгысыз.

Шоорат чачып жашоодо,

Шойкому чыгып ошондо,

Шоңшоюп аман жүрсүн,-деп,

«Шоңко»,-деп аны атады.

Жаш бала аман төрөлдү,

Жаны бардай араң гана,

« Шоңком»-деп аны эркелетет,

«Шоңшоңдоп аман жүрсүн»,-деп

Энеке ага эмчек берет.

Эрбейген бала араң эмет.

Араң жан бала чыйрак болот.

Ысылы- суукта байым болот.

Тоготпой шамал бороонду,

Торпуда жүрүп торолот.

Шоңко уулдан тарагандар,

Ала Байтал ат чапкандар,

Шоорат чачып тарапка,

Шоңшоңдоп жолго чыккандар.