Бабалардын баяны 2

Башкалар менен эч убакта урушпай,

Башталды бийиктикке достук жолу.

Закым күлүк закым салып, токтобой

Торгой атага табылгыс ыйык ат болду

Улуу элге тынчтык бейкут келдиби,

Узанып барат токтобой достук жолу.

Ушинтип бүтүп баратат

Бул дастандын аягы,

Башка дастан күтүүдө,

Баштайлы эмки баянды

БЕККУЛУНУН ҮЧ УУЛУ

Кеткендерден кеп угам,

Кебиме кулак буруңар,

Жымыңдап бийик Теңирге,

Жылдыщдар толду теп-текши.

Беккулу ата баянын,

Баштаганга кез жетти .

Санжырачы Түмөнбай,

Сабалатып сөз курай.

Эчаакы өткөн тарыхты,

Элимден калган алысты.

Эби менен кеп айтат,

Кеп айтканда деп айтат.

«Элес учкан»-деп айтат.

Жалган айтпай чын айтат.

Жоболоңдуу иштерди,

Жомоктой кылып так айтат.

Жолдо болгон окуядан,

Жоромолдоп сөз таштайт.

Жолдон чыккан жолочуга,

Жолугаарга кез келет.

«Жомогуңу башта»-дейт,

Беккулу ата арбагы,

Баарыбызга жар болсун.

Кымбат жомок айтканга,

Кыдыр даарып бак консун!

***

Биз айтуучу бу баян

Жергес жерде болуптур.

Андан бери токтобой,

Ала-сала тогошуп,

Дайны чыкпай жоголуп,

Дала заман оошуптур.

Андагы өткөн окуялар,

Биз айткандай болуптур.

Торгой деген атанын,

Даңктуу уулу Беккулу.

«Жанына кут консун,-деп,

Бектин өзү болсун»-деп,

Беккулу деп атаган.

Айдыңдуу өткөн атанын,

Атагын урпак жаттаган.

Аяр болуп түз жүрдү,

Арпа, сулуу айдаган,

Жергесине тал сайган.

Жерди барктап баалаган.

Беккулу деген атанын,

Үч аялы болуптур.

Улуусу эле Ак келин

Ортончусу Жаш келин.

Кичүүсү Наз келин.

Жараткандын ишиби,

Анык, чыны ким билди.

Беккулу ата үч жардан

Такыр туяк таппады.

Үчөөнөн эмне тукум жок,

Согончогу канабай,

Атанын кокуй дүйнө ай,

Ата тартып жапаны,

– Үч аялдан балам жок,

Айтып жүрөт арманды.

Анан ал дагы үйлөндү,

Анан болду үч уулдуу.

.Курумшу, Шоңкр, Бүтөбай,

Жараткандын болуп улуулугу.

Ушул кептин баянын,

Кийинчереек айтамын.

***

Торгой ата балдарын,

Отургузуп жанына

«Көзүм тирүү маалында,

Сапар кетеер чагымда,

Энчими бөлүп берейин,

Өтүнүч айтып балдарга.

Ал кеби ушул болуучу,

Айтылып калган баянда.

Тоодо малы жайылып,

Төрт түлүгүн кайырып,

Торгой ата бай болду,

Толгон дүйнө шай болду.

Жылкычылар шаңданган,

Жыбыттардан кайырган,

Жылкылары бар болду.

Жылдызданып дүйнөсү,

Жыбыр-жыбыр бай болду.

Койчуманы өпөңдөп,

Колотторду бүт өрдөп,

Койлору миң сан болду.

Көзүм өтүп кеткенде…

Тагдырым өтүп кетеби деп,

Тагдырым өтүп кеткенде…

Балдарым байлык талашып,

Баш жарыша сабашып.

Ушак кеп кетет элиме,

Уят болом жергеме.

Баарын бирдей көрөйүн,

Балдарга энчи бөлөйүн.

Көк асманым күңүрттөнүп,

Көзүм өтүп кете электе…

Кебими айтам силерге,

Кеч болуп кала электе.

Коломтодо алоолонуп,

Отум өчүп кала электе…

Денемен качты жаштыгым,

Демөөрдү кайдан табамын.

Жыйганымы бөлбөсөм,

Жаман айтпай жакшы жок.

Көзүм өтүп кеткенде…

Өкүнүч башка келет ээ…

Уулдарым дүйнө талашып,

Бир-бирине кас чыгып,

Көзүм өтүп кеткенде…»

Беш баласы бар эле,

Берен Торгой атанын.

Бешөөнө тең энчи арнап,

Камын көрдү алардын.

Колундагы болгон малын

Беш бөлүккө бөлүп салды.

«Беш береним эле» деп,

Бешөөнө тең ыйгарды.

Улуу уулу Беккулуга,

Энчи малын бөлүп берди,

«Тун уулум эле,-деп,

Туу казыктын өзү,-деп,

Туумуду алып жүрөөрүм,-деп,

Туу түбүндө тураарым,-деп,

Жылкы берди, уй берди,

Арбын, арбын мал берди.

Айдап берди караны,

Аттан берди канчаны.

Качырганды куткарбас,

Кара мылтык бар эле.

Сен ошону алгының,

Аңчылык кесипке,

Ардагым сен жакынсың.

Куш салганды башынан,

Жакшы көрдүң жашыңан.

Какшаалдан кармаган,

Кара бүркүт бар эле.

Ошону кошо алгының,

Кары атаңы эстей жүр!

Калбасын такыр арманың.

Экинчи балам Майназар,

Экиленген жан багаар.

Куудулдугу бир далай,

Купшуңдаган шумпай ай,

Шумураак чыгып башынан,

Шумдукту сүйлөйт капырай.

Акбоз жоргом бар эле,

Сен ошону алгының.

Ала -Тоолук элди карантып,

Жорго салып чапкының.

Аңчылыкка алыс чыкканда

Ак шумкарды кошо алгының.

Торгой ата балдарына,

Энчи арнап баардыгына.

Беш уулуна бөлүп берди,

Жыйып алган байлыгын.

Көрүнгөн тоонун ыраагы жок,

Көңүлүн таап алардын.

Ыраазы болуп кубанган,

Беш уулу ошол атага.

Кудуңдашкан балдардын,

Кубанганы бакты да.

Даңктуу атадан энчи алып,

Дардаңдап калды балдары.

Бешөө минип беш күлүк,

Белестеги жолду улады.

Алыска жайган атагын,

Айдыңдуу Торгой атанын,

Калмактан колго түшүргөн,

Он кулу анын бар эле

Ичте-тышта жумшап жүргөн.

Баардык ишин бүтүргөн

Жайлоолорго аттанган,

Жайында малын кайтарган.

Жыбыттардан жылдырып,

Жылкыларга көз салган.

Ошол онун беш уулуна,

Бөлүп-бөлүп арнаган.

Ата кургур башынан,

Балдарга бакыт арнаган.

Каабын деген калмагы,

Он сегизге барып калган.

Ар нерсеге байкоо салган,

Демөөрү күч шамдагай,

Денеси чоң далдагай.

Бала күндө колго түшүп,

Кыргыз тилин билип алган.

Сай-сайда болгон кагылышта,

Ата-теги анын чачылган.

Бабасын эстеп сагынып,

Бала ичинде кек калган.

Он кулунун ичинен

Ушунусу коркунучтуу.

Кээде жасап жиберет,

Эң бир жаман жорукту.

Башка кулу баш көтөрбөй,

Каалаганды аткарат.

Алар көнүп кыргызга

Калганы тынч жашашат.

«Улуу уулум» -деп Беккулуга,

Каабын кулун арнады.

Дардайган кул атанын,

Өз энчиси аталды.

А дагы бир калмак бала,

Жейрен жатчу үңкүргө,

Качып барып жашынган,

Өз аты анын көмүскө,

Жейренбай болуп аталган.

Ал баланы Майназарга,

Белек кылып арнаган.

Ошол күндөн баян таштап,

Дастанчы чал кобуранган.

Борколдой деген баланы,

Муса уулуна карматты.

Ата болсо балдарына,

«Алгын»– деп энчи таратты.

Бешөөнө тең энчи берип,

Бейгам бакыт арнады.