Бабалардын баяны 2

«Бактылуу уулдар болушсун»,

Бабабыз күлүп жылмайды.

Торгой чалдын беш уулу,

Энчилерин бөлүп алып.

Туу жондордо жашоодо,

Турмуш менен алышып.

Беккулуга буюрган,

Каабын чыйрак неме эле.

Дөөдөй күчтүү, бекем бел,

Чымырлык жагы бар эле.

Он сегизде анын жашы,

Күндүзү койду кайтарган.

Түнүндө жылкы жанында,

Түйшөлтүп күлүк чаптырган.

Жылкыны жаят адырга,

Мүйүздүү мал каптал да.

Эмгекчил болуп жашынан,

Эринбей ишин аткарган.

Болк-болк этип жаштыгы,

Боконо сөөгү катыган.

«Ар дайым мени эзет»-деп,

Арамзаа жагы ашынган.

Арамдык мүнөз жашынган,

Кыргыздарды жок кылып,

Жылкыларды жыйра айдап,

Жыбыттагы жолго салмак.

Жыла качып чыгышка,

«Жылсамбы»-дейт калмакка.

Белгилүү да арам оюу,

Бирөө айтып койгонбу,

Байымдуу ата байкады,

Башын улам чайкады.

«Калбай бери келгин»-деп,

Каабын кулду чакырды.

Кабаарып мындай кеп салды:

– Кичинеңде сени бактым,

Кул дебедиң өзүңдү.

Жакын жандай сыйладым,

Жактыргамын мүнөзүңдү.

Жакшынакай сулуулардан,

Жан жолдошту таап берем,

Арыба деп бата берем,

Куттуу үйдөн кур чыгарбайм,

Кур койбоймун энчиден.

Калмак, кыргыз эки тууган,

Каралдым бизди ким тууган.

Сербейип өмүр сүрсүн,-деп,

Сен байкушту ким тууган.

Элден качып бөлүнбөй,

Элге бергин дилиңди.

Ушунчаңда акыл салам,

Угуп кой, айтаар кебимди.

Бирок Каабын кыйды да,

Бирикпес кара көңүл да.

Өзгөртпөдү ал өзүн,

Жоо сымал арам ой ойлоп,

Жоготпойт жаман мүнөзүн.

Майназар айтты Беккулуга:

– Этият бол калмактан.

Эсил башка азап үйбө,

Ар дайыма сактансаң.

Балпактаган куу калмак,

Балакетти салат го.

Жан багып оокат кылганды,

Жалпайта бир чабат го.

Балеелүү куу калмак,

Балтырга биттей чыгат го.

Тажаал ушул камактын,

Тазалап көзүн салалы.

Баамдап ишти баштайлы,

Баарысын тең байкайлы.

Сөздү эми башка жакка,

Кичине бура туралы.

Кепке кошо кетели,

Керек экен бу дагы.

Беккулу атанын

Дагы бир аял алганын.

Байыркыдан кеп козгоп,

Баштайлычы ошол жагын.

«Аны айтып берейин»-дейт,

Аңгеме айткан баянчым.

Улуу келин төрөбөй,

Учуна уул келген жок.

Ак келип туубады,

Белин бекем буубады.

Сулуу келин кезинде,

Суйкайган бала көргөн жок.

Арманы улам ашынды,

Атанын кокуй дүйнө бок.

Берешен ата дүйнөдөн,

Беш энеси туяк көрбөйбү.

Карарып өткөн кыядан,

Кара атчан жалгыз өтөбү.

Боордон келген жаш жигит,

Боз туйгун бала көрбөйбү.

Бозоруп жаткан кыядан,

Боз жоргочон жалгыз өтөбү.

Жумгалдык саяктардан,

Кургакчүкөн дегендин,

Нурлуу кызы бар экен,

Адамда жок сулуу экен.

Айдай эле сулуу эмес,

Акылы ашкан жан экен.

Маанилүү сөз айтып,

Мактагандай бар экен.

Адигене уругунан,

Торгойбакшы болуптур.

Жети үйүрлүү жылкы айдап,

Жетимиш жашка толуптур.

Анын уулу Арыкбай,

Бойдок болуп колоктоп,

Жашка чыкты бир далай.

Ал адам Кургакчүкөндүн,

Кызына куда түшүптүр.

Эки куда сыйлашып,

Эл ичинде жүрүптүр.

Торгойбакшы чалдын баласын,

А тиги кыз чаныптыр.

Жактырбаган немеге,

Жар болгону азаптыр.

Майназар менен Кургакчүкөн

Дос тура жаш чагында.

Малы-жанын аяшпаган,

Маңыздуу бир аяштардан.

Майназар ата бир күнү,

Аяр курап сүйлөмдү.

Аста секин сөздөрдү,

Салкын төрдө жатканда,

Оодарылып оң капталга,

Жашыл майсаң чөп үстүндө,

Жаадыраган жай күнүндө,

Кургакчүкөнгө кеп салды,

Кеп салганда деп салды:

– Бел тутуп эли сыйлаган,

Беккулу деген агам бар.

Үч аялы анын бар эле,

Үчөөнөн тукум таппады,

Далай жылы баласыз,

Дапдаарып жалгыз жашады.

Баласыз өтүп байкушум,

Бактысыз бойдон калабы.

Ушунча жаным ооруду,

Убалап турат боорумду.

А дүйнөгө көчкөндө,

Агам байкуш өткөндө

Ай талааны жаңыртып,

«Ата»-деп бирөө айтпайбы.

Өңгүрөп келип атакелеп,

Өкүрүктү салбайбы.

Үч аялы бар эле,

Согончогу канабай,

Асыл агам туяксыз,

А дүйнөгө барабы ай.

Бу жалгандан жан агам,

Буюугуп жалгыз өтөбү ай.

Каргадай болгон байкушум,

Кара тоону өрдөбөй,

Караанын көрбөй баланын,

Кайгырып жалгыз өтөбү.

Кан жайлоодон мал айдап,

Калжайып жалгыз көчөбү?

Айтканы дайым маңыздуу,

Акылдуу кызың бар экен.

Каалаганды арнайын,

Калыңынан качпайын.

Жетик акыл ургаачыны,

Жеңе кылып алайын.

Бар-бар эткен бала үнүн,

Береер бекен кудайым.

Кайтадан дагы айтаарым,

Калыңын мыктап берейин.

Ак Кыядан өтөөрдө,

Айрылыш жолдун өзүндө,

Сөөк элем деп эстейин.

Сөз менен элек элейин.

Сөлпөйүп өзүм кетпейин,

Кузгундар ушчу кыядан,

Купшуңдап жалгыз кетпейин.

Куудул-куудул сөз айтып,

Кудалашып кетейин.

Куу өмүрдө дос болдук,

Кутту күндү эстейин.

Кубалап алып жол учун,

Кубанып бир кетейин.

Күңгөй менен тескей бар,

Күн тийбеген беттер бар.

Куда дешип сыйлашкан,

Кудуңдашкан пенде бар.

Алча менен жийде бар,

Арбын-арбын жемиш бар.

Ымаласы келишип,

Ырыс күткөн жандар бар.

Ак караны байкаган,

Адамдарга көз салган.

Жаман менен жакшы бар,

Жараткандын өзү бар.

Кургакчүкөн, Майназар,

Ошентип сөздү бүткөргөн.

Кудалашып сыйлашып,

«Куда»-деп ишти бүтөгөн.

Кара малды көп берип,

Кайкыдагы жылкыны,

Караандуу кылып айдатып,

Чулжуң-чулжуң басканы,

Чуудалуу төөнү баштатып,

Баскан жолу чаң болуп

Баарысын тең жайнатып,

Кеч бешим күн батаарда

Келип калды кудалар.

Жылкыга кебез байлатып,

Берешен тагдыр тамылжып,

Беш энеден жылдыз жайнатып.

Баардык элге алымдуу,

Эне болсо акылдуу.

Турмуш болсо күр өтүп,

Туу жондорго умтулду.

Бугу эненин очогунан,

Эне болду үч уулду.

Ардактуу ошол атанын,

Айдыңдуу ошол эненин.

Кор кылбай башкаларга,

Колдоп алар үч уулу,

Атанын мыкты үч уулу.

Ар немеге шай уулу.

Беккулунун үч уулу.

Улуусу болчу Курумшу,

Эне аны төрөгөндө,

Бар-бар этип үн чыгарып,

Бактылуу күндү көргөндө,