Бабалардын баяны 2

Таяк менен чаап салды.

Кордукту катуу баштады.

Аянычтуу байкуштар,

Аябай тартты жабырды.

Баардык жигит бир болуп,

Калмакка текши асылды.

Бирөө атып салайын,

Ала чуркайт бараңды.

Кара атын камчылап,

Ат үстүндө баркылдап,

Каабын жолго аттанды.

– Беккулу чалдын өзүнө,

Көрсөтөм,-деп кызыкты.

Чийинден ары чыгарбай,

Чийемин,– дейт сызыкты.

Айдап малды бараткандар,

Алыскы жолго шашкандар,

Беккулу көзөл атагы,

Чабаганды чаптырды,

–Каабын калмак качты,-деп,

Кабарды жаңы айттырды.

Каабындын келе жатканы,

Майназар эрге угулду.

Олбурлуулар биригип,

Он бештейи чогулду.

Ат үстүндө аркайтып,

Ак бараңды асынды.

Абал жаман экенин,

Каабын дагы байкады.

Каабын калмак чамынат,

Мындайча кеп салат:

– Кара жан аман турганда,

Кайрылып келип артыма

Көрсөтөм,-дейт кордукту

Бобул турган кыргызга.

Калмакка карай аттанды,

Кара тоого бет алды.

Кыргыздар билет калмактын,

Кайрылып кайра келеерин.

Билгизбей туруп акырын,

Бир жаман иш иштеерин.

Ал калмактын артынан

Жигиттер түштү куугунга.

Майназар менен Жолчоро,

Он жигит барат куугунда.

Ат үстүндө кармашкан.

Каабын да оңой эр эмес

Алыска алып ыргытат,

Анча-мынча тең эмес.

Камандай чалып жандарды,

Карыштырган далайды.

Буркан бойлоп баратты,

Алдындагы кара атты,

Ээ-жаа бербей алкынтты.

Бай калмак жерди басканда,

Калчадан ары ашканда,

Жаман Эчки жеринде,

Жорулар учат каркылдап,

Жон-жондордо арылап,

Сырттын жери созулган,

Сырдана жер үн берип,

Жылдыздуу жылга күү чертип,

Жыбытга-жыбыт кошулган.

Майназар эр кеп салды,

Кеп салганда деп салды:

– Бу калмак неге короктойт,

Жанына жакын жолотпойт.

Качырып ийсек калмакты,

Элине барып күч топтойт.

Кайрылып келип артына,

Кайра бизди боздотот.

Онубуз эмес жүздөйдү,

Бу калмак өзү бүктөйбү.

Камандай чалып салат го,

Каарданган бу дардаң.

Кабалаңды баштайт го.

Мээелегенди койбогон,

Мерген элең Жолчоро.

Кырк Чилтен өзү колдосо,

Камынып ат Жолчоро.

Ат үстүндө калмакты,

Аңтара ат Жолчоро.

Майназар менен Жолчоро,

Кечип өтүп Ак Сайды.

Жарчага сөзсүз келет,-деп

Жашынып күтүү Каабынды.

Ошол кезде Каабындын,

Карааны көзгө көрүндү.

Шар сууну кечип өткөнгө,

Шашкан сымал өңдөндү.

Жолчоро ташка жашынды,

Асынып турган бараңга.

Арбын-арбын ок шыкады,

Мылтыкты мээлей баштады.

«Жигиттин пири Кырк Чилтен,

Жигер менен колдо»,– деп,

Басып калды машааны

Жер жарылып дүңк этти,

Тоолор көчүп, үн кетти.

Каабын деген калмакка,

Ажалы экен ок жетти.

Кара аттын үстүнөн,

Калдалаңдап жыгылды.

Такыр таппай айланы,

Кара көзү алайды.

Сулап жерге кулады,

Жеткен экен ажалы.

Кыргызга каны берилсе

Ата аны сыйламак.

Баардык кезде кор кылбай

Баласындай багып алмак.

Ушуну менен туугандар,

Канчага салган жоболоң.

Каабын калмак жок болгон.

Менин айтаар баяным,

Санжыра ишин түгөлдөйт.

Акыры жүрүп отуруп,

Аян куруп кеп салгам

Кеп салганда деп салгам.

Аңгеме өзү түгөнөт,

Ушуну менен сөз бүтөт.

БАЯСТАН АТА БАЯНЫ

Жомок ылдым айтылат

Адамдар алыс жолго аттанат .

А турмуш акырындап жай жылат,

Анда эмесе кагылайын туугандар!

Азыр эми башкача баян башталат.

Калдайган тоонун жанында,

Кара жолдун башында.

Кара көйнөк эли бар,

Канчадан аты аталган,

Аты эмес заты жашаган.

Кайсы элге даңкы кеткенин,

Ошону айтып берейин.

Ошол тоодой баянга,

Оодарылып келейин.

Айдыңдуу жерим чалкыса,

Ата-тегим макталса,

Атагы чыгыа даңталса,

«Ырыстуу жер экен» деп,

Ыры чыгып ырдалса,

Ага деле не дейин,

Кепке кезек берейин,

Бүтөбйдын Баястан,

Өтүп кеткен тарыхтан,

Качанкыдан кеп айтканга,

Камынып тургам баятан.

Эң биринчи энеден

Көлөй, Кулет улан бар,

Алыбек менен Язбек,

Түмөнбай, Сейит, Медет бар,

Айта берсек арбын кеп.

Баян айттым булардан,

Башталмасы арбын кеп.

Анан дагы төрт кызы,

Асманда күйгөн жылдызы.

Баястан ата бир күнү

Уктап жатып түш көрдү

Түшүндө мүшкүл иш көрдү,

Түшөлтө турган иш өңдүү.

Колунда турган куш экен

Кушту салды өрдөккө,

Өрдөк болсо карарган,

Кара өгүзгө айланды,

Кара өгүз ак кушту,

Каарданып жалмады.

Асманга канат сермеген,

Ак куштан кабар калбады.

Айдыңдуу биздин атабыз,

Ак кушун таба албады.

Чамасы кетип жатыптыр,

Кушун кайра чакырат,

«Келе гой»-деп кыйкуулайт.

Азыр эле талпынган,

Ааламга шаңы агылган,

Аппак куштан дарек жок,

Канаттууну качырган,

Каарданып тырмак батырган

Каардуу куштан кабар жок.

Кагылайын дүйнө шок.

Баястан ата уйкусунан,

Чочуп кетип ойгонду.

«Түшкө эмнелер кирбейт»-деп,

Түйшүк тартып толгонду.

Кесени алып колуна,

Ырым кылып суу чачты.

«Караңгы түндө өлүм качсын»

Каалап жатты бакытты.

Ошондон эле көп өтпөй,

Ооруп калды кемпири,

Тамырчыны чакырды,

Кара мурут тамырчы,

Кармап жатты тамырды.

Оору атын таппады,

Тапса дагы айтпады.

Молосу бар кыядагы,

Молдону да чакырды.

Онтоп жаткан пенденин,

Оору атын таппады.

« Айыгасың ссуу ичкин».

Ал кургур да жаңылды.

Каардуу оорудан энеке,

Каза болду бир күнү.

«Балдарды кантип багамын»,

Байымга ата чөмүлдү.

Ата кургур не кылат,

А да көрдү тагдырды.

Азаптанып кыйналып,

Асырап жатты балдарды.

Суук түштү, аяз кычырап,

Ошол жылы жут болду.

Агын суулар агылган,

Алы кетип бүт тоңду.

Айлананы кар басты,

Ачылбай күн ыраңы,

Агала кар көпкө жатты.

Ак кар басып кырларды,

Үйүп салды азапты.

Малдар болсо ачкадан

Бир-бирден өлүп таап.

Жандыктын баары кырылды,

Тирүүдөн туяк калбады.

Анан барып араң гана

Акырындап жаз кылтайды.

Кылтайганда эмнине,

«Кош»-деп айдап чыгырган,

Короодо кой калбаса,

Адамдын баары ачкадан,

Азап тартып карайган.

Жыгачтан уук жасаган

Жыгач уста аталган.