Бабалардын баяны 2

Закым деген чындыгында закымбы,

Түптөн чыкса Көтмалдыга тез бараар.

Боом жерин ылдам өтүп аралап,

Керек болсо Чүй аймагын аралаар.

Алыс жерге чарчабаган жаныбар.

Атына окшош арыбаган даңкы бар.

Бакал ат сырын билген саяпкер,

Жаш чагынан жылкы затын караган.

Атасы да чоң саяпкер аталган,

Өлбөс өнөр ошентип жаралган.

Ал адамдын даңазасы таралган.

Закым деген закым болуп турганда,

Казак ханы, калмак тайшы келген,– дейт

Алар мага «бергиниң»– деп айткан дейт

Атты аларга такыр эле бербеди,

Ардактууну көрүнгөнгө бере береби.

Казактар күч көрсөтө камынды,

Торгой баатыр ал дагы тапты амалды,

Жигит топтоп үч жүз баатыр курады,

Кыргыз кошуун улам-улам чыңалды.

Темирди казып алып кайкыдан

Усталар кылыч, калкан жасаган.

Куралдарын чогултушуп шайма-шай,

Кыргыз журту курала берди кайрадан.

Жигиттери үйрөнүп жаа атканды,

Башка элден мылтык сатып алышты.

Жоокерлер даярдык көрүп баарына,

Найза сайып жана кылыч чабышты.

«Калмактар каптамакка кыргызды,

Кутунай дөө өз кошуунун камдаган.

Мурун эле жоого каршы даярдык,

Кем эмес эле кыргыз кошуун алардан.

Эки эл казганактап жолуккан,

Каркыранын дал баш жагынан.

Эмне болот бул согушта ким жеңет,

Эси кетип ойлонушуп айла амал

Калмактын кошууну көп көрүндү,

Карааны караганда кандай сүрдүү.

Кыргыздар чынында оңой эл эмес,

Кылым боюу эрдикти берген эмес.

Чыкмак болду бир-бирине бетме-бет,

Кутунай баатыр ага ким тең келет.

Өзүнчө эле тоо болуп зоңкоёт,

«Бет келгенди жоготом»– деп койкоёт.

Каршылаша бул баатырга ким чыгат,

Карааны чоң кимдер гана кармашат.

А Кутунай ат үстүндө тоо болот,

Аны карап кырыгз тарап ойлонот.

А калмактар эс албай кыйкырат,

«Жабуу, жабуу, жабуу»-деп үн салат.

Алп Кутунай өзү аман турганда,

Ага каршы кандай баатыр чыга алат.

Шыгай, баатыр чуркап келди Торгойго

– Бул калмакка мен гана чыгайын.

– Чыкпагыла Кутунай оңой эр эмес,

Канткен менен силерге намыз бербес.

Торгой баатыр бир азга ойлонот,

«Эмне кылам» ойго батып толгонот

Кутунай өзүнчө эле тоо турбайбы,

Кутурган кул кетиреби айланы.

Зоот киймин акырындап кийген соң,

Колго алды кылыч, найза калканын.

«Ата бабанын арбагы» колдо деп,

Атка минди чоң тулпар Закымдын.

Кыргыздар ошол кезде үн салды:

– Кыргыз, кыргыз, кыргыз»,-деп.

Кээ бирлери кайрат берип жатышты:

– Манас, Манас, Манас»-деп.

Биринчи туруп берди Торгой баатыр

Кутунай ак бозун минип каргытат.

Калмак баатыр ат үстүндө арбаят,

Кыргыз дөөсүн найза менен качырат.

«Жабуу», «жабуу», «жабуу»-деп,

Калмак тарап улам-улам кыйкырат.

Жаратканым бир өзүң сакта,-деп,

Кыргыз кошуун, акырындап үн салат.

Кутунай дөө Торгойго жакындап,

Кутуруп катуу уруп калды найзаны.

Закым буудан буйт берип секирип,

Торгой баатыр тосо салды калканды.

Кутунай дөө Акбозунун үстүндө

Туруп берди кенебей залкайып.

Баатыр Торгой кайраттана бакырып,

Калмакты уруп калды качырып.

Кутунай да оңой-отоң жоо эмес,

Ошол кезде тосо койду калканды.

Же болбосо ат үстүнөн ыргымак,

Чымын жаны ошондо аман калды.

Кутунай, Торгой экөө кармашып,

Ат үстүндө бара жатат алышып.

Найзалары корок этип сынып калды,

Ал экөө тең кылычташа баштады.

Торгой тарамыштуу темирдей,

Кутуна чоң бирок өтө борпоң

Кылычка жок такыр эле олдоксон,

Тердеп курган алы кетип онтогон.

Торгой баатыр калмакты чарчатты,

Кылычташып далайга кармашты.

Ошол кезде келди окшойт оңтоюу,

Калмактын оң колун кыя чапты.

Чокмор менен уруп калды кекиртекке,

Калмак болсо тоодой болуп кулады.

Торгой баатыр ат тизгинин шарт буруп,

Өз кошууну жакка карй зуулады.

«Манас», «Манас», «Манас»-деп,

Кыргыздар ат коюп жабылды.

Калмактардын сеси кетип калганбы,

Түз жакка токтоно албай агылды.

Кылыччандар кылыч уруп киришти,

Найзачандар найза менен качырды.

Жаачандар жаа тарта беришти,

Мылтыктардын үнү чыгып жаңырды.

Калмактар таба албай айланы,

Ат үстүндө далай жандар кулады.

Келген жоо кыргынга кабылып,

Өз жерине беттей качып агылып.

Эртеси кыргыз кошуун чогулуп,

Калмактарды ары сүрө баштады.

Башка жаака качып гана кутулду.

Багыт алып душмандардын далайы.

Ансыз деле алы кеткен калмактар,

Кытайлардан катуу сокку урулган.

Баш аягын такыр эле жыя албай,

Баягыдай кайраты жок жулунган.

Торгойдун өтө шылуун жигиттери,

Калмак жактан жылкыны чаап алды.

Сүрүлгөн ары качкан кошуунду

Сүйрөлтүп баш көтөргүс кылып салды.

Анан өттү далай-далай убакыт

Үстү-үстүнө токтолбой куралып.

Жылгадагы казакларлы кудай урду.

Жылкы уурдап баштады чабуулду.

Торгой баатыр жигиттерин таптады,

Чокмор менен чапканга такшалды.

Казактардын күтүп жатты чабуулун,

Качырып барып кармамак уурунун.

Баатыр анда жигиттерге кайрылды:

Ууруларды тирүү гана кармалсын

Таяк менен аларды колго түшүрүп,

«Андан кийин беребиз деп жазасын».

Кырк жигит аңдып жатты ууруларды,

Он казак уурданып жыдып келатты.

Караңгы каптап айлананада түн жатты.

Казактарды качырбай бүт кармашты.

Онун тең орго салып таштады,

Аттарын кермеге тизип байлады.

Эртеси келди сапар тартып чабаган,

Торгой баатыр келгендерди тосуп алган.

Казактарга дайын болду баардыгы,

Торгой баатыр ошондо кеп салды:

Жылкы уурдап жигиттер кутурган,

Айып берсин анан барып кутултам.

Он жылкыны айдап алып айып үчүн,

Элдос баатыр Торгойго сапар келди.

Башын ийип:берип жатты убадасын

Дагы экинчи бул уурулар кол салса,

Анда бергин ар бирине өз жазасын.

Ошентип Торгой баатыр ал убакта,

Өз жерин бекем кылып коргоду.