Universala Metodo

F 10. nam – introduktas chefa frazo; ta kontenas l’argumento o motivizo di preiranta ideo.

Exempli

1. Ni ne povas vizitar el; nam el esas malada.

2. Omni livos nun ni; nam ni esas nun povra.

3. Me kredas ke sturmo balde venos; nam l’aero esas varmega e pezoza.

F 11. kande – introduktas dependanta frazo, e relatas nur tempala eventi.

(on povas plu ofte selektar inter l’uzo di kande e se segun ke on konsideras tempo o kondiciono.)

Exempli

1. Kande ni venis, li jus livis ia restoreyo.

2. Kande la uceli rivenas, la printempo esas proxima.

F 12. Kad (Ka) – introduktas dependanta frazo qua montras ke ulo esas dubitebla,

ke ulo esas questiono; on ne savas certe kad ulo eventis od eventos. Pro to ol servas por

introduktar dependanta questioni.

Exempli

o La prefekto volis pruvar kad lua suspekto esas justa.

o La raptisto certigis su kad il povos tote konfidar lua sekretajo a la viro.

o L’advokato ne savas ka lua kliento esas kontenta pro (pri) ta sumo.

Notez: La konjunciono ka plu ofte uzesas pos simila verbi od expresuri kam:

atencar, certar, certigar, dubitar, egala, examenar, explorar, konstatar, pruvar, questionar, restar,

sanar, savar, vidar.

G 10. -es- – esas sufixo montrar:

1. Qualeso o stando di ula objekto

La -es- esas la radiko di la verbo esar ed uzesas formacar la nekonkreta senco di

nociono p.e. quanta = quo quanto? , ma quanteso = ideo di quanto.

Simile:

– avara ed avareso

– bela e beleso

– blinda e blindeso

– malada e maladeso

– quala e qualeso

– utila ed utileso edc.

Do, la adjuntado di -es- chanjas adjektivo a substantivo qua signifikas abstraktita

qualeso.

2. Pasiv-abreviuro, kande soldita a verbo transitiva. On darfas adjuntar irga parto di la

verbo esar. Do:

– videsar = esar vidata

– trovesas = esas trovata

– kredesis = esis kredata, edc.

Fakte ta pasiv-abreviuro anke havas la senco: esar tala qual indikas la radiko, p.e.:

– utilesar = esar utila

– egalesar = esar egala a ...

– similesar = esar simila a ...

– profetesar = esar profeta o profeto

– hipokritesar = esar hipokrita o hipokrito.

G 11. -ey- – esas sufixo qua montras loko.

1. En qua kustumale exercesas ita agemeso quan la radiko expresas. Pro to la radiko

28

preske sempre esas –

a. Verbo

Exempli administreyo, balneyo, bivakeyo, bucheyo, depozeyo, drinkeyo,

embuskeyo, etapeyo, fabrikeyo, forjeyo, gardeyo, gimnastikeyo, halteyo,

imprimeyo, kampeyo, koqueyo, laboreyo, laveyo, lerneyo, litografeyo,

lojeyo, manjeyo, melkeyo, mueleyo, observeyo, paseyo, pastureyo, pregeyo,

promeneyo, rafineyo, redakteyo, refujeyo, restoreyo, resideyo, rosteyo,

senteyo, sepulteyo, sideyo, tualeteyo, vendeyo.

b. Substantivo (rare)

Exempli: agenteyo, doganeyo, oficeyo.

2. Loko

en

qua

personi,

animale

o

kozi

kustumale

esas.

Radiko nur substantivo.

Exempli

abateyo, abeleyo, ambasadeyo, armeyo, ceneyo, erikeyo, ermiteyo, fasaneyo,

feneyo, floreyo, formikeyo, fromajeyo, garbeyo, gasteyo, glacieyo, haneyo,

hundeyo, kaneyo, kanabeyo, kanceleyo, kolombeyo, konsuleyo, koreyo, lakteyo,

legateyo, lifareyo, linjeyo, mineyo, ministreyo, monakeyo, orfaneyo, osteyo,

ostreyo, prefekteyo, registreyo, rizeyo, sableyo, sekretarieyo, seleyo, tombeyo,

uceleyo, vespeyo, vesteyo, vetureyo, vildeyo, viteyo.

G 11. -oza – signifikas plena de, provizita ye, kontenanta ta substanco quan la radiko montras.

Radiko esas –

a. Substantivo:

Exempli

aeroza, ambicioza, anguloza, apatioza, aquoza, arboroza, argifoza, aromoza,

barboza, boskoza. brechoza. celuloza, chancoza, ciencoza, danjeroza,

delicioza, demonoza, dentoza, defektoza, desfortunoza, dornoza, fairoza,

famoza, fangoza, farinoza, feltoza, feroza, fibroza, figuroza, fishoza, flamoza,

flegmoza, flokoza, floroza, folioza, fortunoza, fruktoza, fuligoza, furoza,

gasoza, genioza, giboza, glorioza, gluoza, gracioza, gradoza, granoza,

grasoza, harmonioza, herpetoza, hornoza, impetuoza, intelektoza, ironioza,

kaloza, kapricioza, karitatoza, karnoza, kartilagoza, kavernoza, kemoza,

komfortoza, konciencoza, korpoza, kretoza, krispoza, kropoza, krustoza,

kuboza, kuproza, laktoza, lanoza, lanugoza, leproza, luxoza, makufoza,

malicoza, mamoza, marmoroza, marshoza, majestoza, melankolioza,