Quo Vadis

— Tak, spadaru, tvaja małoduchna znachodzicca pad dastojnaju apiekaj. Heta jon z joju, Vialiki Apostał. Bač bo jak ludzi klenčać pierad im.

Ludzi sapraŭdy klenčyli, ale Vinić nie hladzieŭ na ich. Nie spuskajučy ani na chvilinu z vačej Lihiju, dumaŭ tolki ab zdabyčy i, napraktykavany ŭ vojnach, snavaŭ sabie ŭ hałavie z cełaju vajackaju precyzyjaj padstupny płan chopu. Usviedamlaŭ, što krok, na jaki važyŭsia, byŭ adčajny, ale viedaŭ, što takija kroki najčasciej udajucca.

Daroha davoli doŭžyłasia, dyk u mižčasie dumaŭ taksama pra tuju prorvu, jakuju vykapała miž im Lihija j taja dziŭnaja navuka, što jana vyznavała. Razumieŭ ciapieraka ŭsio, što dahetul stałasia. Byŭ na heta davoli ŭniklivy. Jon Lihiji nie viedaŭ. Adkryŭ u joj cudniejšuju nad usimi dziaŭčynami, da jakoj zaharelisia jahonyja pochaci, ale ciapier pierakanaŭsia, što henaja navuka rabiła z jaje niejkuju admietnuju ad inšych žančyn istotu, jakoje nielha budzie zdabyć pieslivasciu, žadoju, bahacciem, raskošami. Zrazumieŭ urešcie, čaho abodva z Piatronijem nie mahli zrazumieć, što taja novaja relihija ŭščaplała ŭ dušu štoś niaznanaje svietu, dzie žyŭ, i što Lihija, choć by nat jaho j kachała, ad nivodnaje chryscijanskaje praŭdy dziela jaho nie adstupić; što kali isnuje dla jaje raskoša, dyk całkam inšaja, čym raskošy jahonyja j Piatronijevy, i cezaravy, i cełaha Rymu. Kažnaja inšaja žančyna, jamu znanaja, mahła b stacca jahonaj kachankaj, hetaja ž chryscijanka mahła b być tolki achviaraj.

I balučy hnieŭ paliŭ jaho pry takich dumkach, ale adnačasna ŭsviedamlaŭ, što hnieŭ toj byŭ biassilny. Adabrać Lihiju było mahčyma, byŭ peŭny, što heta ŭdasca, ale adnačasna byŭ peŭny, što mužnasć i mahutnasć jahonaja suprać henaje navuki ničoha nie zdolejuć. Jon, vajskovy rymski trybun, pierakanany dasiannia, što siła miača, zavaładaŭšaja svietam, paviek im vaładacimie, pieršy raz u žycci dahledzieŭ, što pa-za joju moža być jašče niešta inšaje, dyk, sumieŭšysia, zadavaŭ sabie pytannie: što heta?

I nie ŭmieŭ sabie jasna adkazać, u hałavie stajali vobrazy mahilnika, hramady i Lihiji, zasłuchanaj usioju dušoju ŭ słovy starca, raskazvajučaha pra pakutu, smierć i zhrobuŭstannie Boha-Čałavieka, što adkupiŭ sviet dy abiacaŭ jamu ščascie na inšym baku Styksu.

Padčas henych dumak u hałavie jahonaj rabiŭsia chaos. Ale z hetaje błytaniny vyrvaŭ jaho Chiłon, jaki pačaŭ narakać na svaju dolu: jon bo zhadziŭsia znajsci Lihiju, jakuju voś pad niebiaspiekaju žyccia znajšoŭ dy pakazaŭ. Dyk čaho ž bolš ad jaho chočuć? Ci ž padručaŭsia jon jaje zabirać? Dyj chto moh by nat vymahać čahoś padobnaha ad biaspalcaha kaleki, ad staroha čałavieka, addanaha navucy, dumcy i cnocie? Što budzie, kali tak dastojny vašeć, jak Vinić, narviecca na jakuju prakudu pry zdabyvanni krasuni? Nu, jano praŭda, što bahi pavinny mieć voka nad svajimi pupiłami, ale ci ž nie traplajucca časami takija rečy, jak by bahi ŭ žmurki hulali, zabyŭšysia, što na sviecie robicca? Fartuna maje zaviazanyja vočy, jak viedama, dyk nie bačyć nat dniom, nie toje što nočču! Chaj ža adno što staniecca, chaj hety lihijski miadzviedź špurnie ŭ kryvičesnaha Vinicija kamieniem ad žaron, bočkaju vina abo horaj — vady. Chto ž zaručyć, što na Chiłona-niebaraku nie spadzie kara zamiest uznaharody? Jon, harotny mudrec, pryručyŭsia tak da šlachotnaha Vinicija, jak Arystotel da Alaksandra Makiedonskaha, i kab ža prynamś choć česny Vinić addaŭ jamu toj kapšuk, jaki na jahonych vačach zatknuŭ za papruhu, vychodziačy z domu, było b za što pry błahoj pryhodzie niejak pryzvać ratunak abo razmiakčyć sercy chryscijanam. Och! Čamu ž nie chočuć słuchać rady staroha, padyktavanaje dosviedam i rastaropnasciu?

Vinić, pačuŭšy heta, dastaŭ kapšuk z-za papruhi i kinuŭ jaho ŭ łapy Chiłonu.

— Biary, tolki zamoŭkni!

Hrek, abmacaŭšy jahonuju ciažkasć, nabraŭ advahi.

— Usia maja nadzieja na toje, — kaža, — što Hierkules abo Tezej dakonvali jašče ciažejšyja rečy, a čym ža josć moj najbližejšy asabisty pryjaciel Kraton, kali nie Hierkulesam? Ciabie ŭžo, dastojny spadaru, nie nazavu paŭboham, bo ty sapraŭdy boh i nadalej pamiatacimieš ab svajim viernym słuzie, patreby jakoha čas ad času treba zaspakojvać, bo sam jon jak usadzić nos u knihi, svietu božaha nie bačyć… Kab choć niekalki stajkaŭ harodzik dy damok choć by z malusieńkim hanačkam dla chaładku letam, hodzien byŭ by takoha daryciela. Tym časam zdalok vieličacimu vašyja hierojskija spravy, zaklikacimu Joviša, kab vam spahadaŭ, a kali b što, narablu takoha kryku, što pałova Rymu sa snu schopicca i prybiažyć vam na ratunak. A badaj jaje, što za drennaja j niaroŭnaja daroha! Nabiadu j aliva vyharała ŭ majim svietačy, kab Kraton, jaki nie mienš chiba josć česny, jak dužy, schacieŭ mianie ŭziać na ruki j padniesci až da bramy, pierš-napierš daviedaŭsia b, ci lohka padymie krasuniu, padruhoje — uziaŭ by prykład z Eneja, u kancy — padsiabravaŭ by sabie ŭsich spahadniejšych bahoŭ, tak što pra dobry vynik vašaje spravy ja b nie kłapaciŭsia.