Quo Vadis

Pasla pačaŭ pryhadvać sabie hutarku z rabotnikam, i razvažanni henyja napoŭnili jaho novaju lhoju. Nie mieŭ najmienšaha sumnivu, što toj žarnamoł byŭ adystar Ursus. Čuŭ ad Vinicija dy ad tych, što advodzili Lihiju z cezaravaha pałacu, ab niezvyčajnaj sile taho čałavieka. I ŭ Eŭrycyja vypytvaŭ pra ludziej vyniatkava mocnych, dyk ničoha dziŭnaha, što pakazali jamu Ursusa. Aprača taho ŭstryvožanasć i aburennie vialihura na ŭspamin ab Viniciju i Lihiji nie dazvalaje sumniavacca, što asoby henyja cikaviać jaho asabliva; žarnamoł zhadvaŭ taksama ab pakucie za zabojstva čałavieka, a Ursus zabiŭ Atacyna; urešcie rysapis rabačaja zhadžaŭsia z apisanniem Vinicija. Adno tolki zmienienaje imia mahło budzić sumniŭ, ale Chiłonu było ŭžo viedama, što chryscijanie zmianiajuć na chroscie imiony.

— Kali Ursus zabje Hłaŭka, — dumaŭ sabie Chiłon, — dyk budzie jašče lepiej, a kali j nie zabje, dyk taksama budzie dobry znak, bo akažacca, jak ciažka advažvajucca chryscijanie na zabojstva. Ja ž raspisaŭ taho Hłaŭka jak judašyna zdradnika ŭsich chryscijan; byŭ ja tak vymoŭny, što kamień by ŭzrušyŭsia j abiacaŭ by spasci na hołaŭ Hłaŭka, a pamima hetaha ledź schiliŭ taho lihijskaha miadzviedzia da nałažennia na jaho łapy… Nadumoŭvaŭsia, nie chacieŭ, zhadvaŭ pra svoj žal i pakutu. Vidać, im heta nie ŭchodzić… Svaju kryŭdu treba daravać, za čužuju nie nadta možna pamstavać, jergo, padumaj, Chiłonka, što ž tabie moža pahražać?

Hłaŭku nie možna nad taboju mscicca… Ursus, kali nie zabje Hłaŭka za tak vialikuju vinu, jak zdrada ŭsich chryscijan, dyk tym bolš nie zabje ciabie za tak małuju, jak zdrada adnaho chryscijanina. Nu, chaj tolki pakažu tamu jaramu hryvaču hniazdo henaje turkałki, tady ruki ŭmyvaju ad usiaho i pieranošusia nazad u Nieapal.

Chryscijanie taksama havorać pra niejkaje ŭmyvannie ruk, vidać, heta ŭ ich sposab, jakim kančajucca z imi spravy. Niejkija dobryja ludzi tyja chryscijanie, a tak drenna pra ich havorać! O bohi! Hetkaja ŭžo spraviadlivasć na sviecie. Lublu, sapraŭdy, hetuju navuku za toje, što nie dazvalaje rabić zabojstva. Ale kali nie dazvalaje zabivać, dyk nie dazvalaje chiba j krasci, i ašukvać, i łžyva sviedčyć, dyk nie skažu, kab nadta była vyhadnaju. Jana, vidać, vučyć nie tolki sumlenna pamirać, ale j sumlenna žyć. Jak kaliś razbahacieju dy miecimu taki dom, jak hety, i stolki niavolnikaŭ, dyk, moža, stanusia chryscijaninam na tak doŭha, jak heta budzie mnie zručna. Bahaty bo moža sabie na ŭsio dazvolić, nat na cnotu… Tak, hetaja relihija tolki dla bahatych, i dziela taho nie ciamlu, jakim sposabam josć miž imi stolki ŭbohich, što im z taho za karysć, čamu dazvalajuć cnocie zviazvać sabie ruki? Mušu kaliś nad hetym padumać. Tym časam chvała tabie, Hiermies, što dapamoh znajsci henaha barsuka… Ale kali ty heta spryčyniŭ, spadziajučysia dzvioch jałavic biełych, adnahodak, z pazałočanymi rahami, dyk nie paznaju ciabie. Ustydźsia, Arhabojca! Taki mudry boh, i kab zahadzia nie pradbačyć, što atrymaješ šyš! Achviaruju tabie maju ŭdziačnasć, a kali žadaješ lepš paru bydlat, tady sam ty treciaje bydła i pavinien być pastuchom, a nie boham. Oj, scieražysia, kab nie ŭfilazafavaŭ ja ludziam, što ciabie niamašaka, tady bo ŭsie tabie pierastanuć niesci achviary. Z filazofami treba łaskaju.

Tak prastarekujučy z saboju dy z Hiermiesam, vyciahnuŭsia na łavie, pałažyŭ sabie adziežynu pad hołaŭ i, jak niavolniki skončyli zbirać sa stała, zasnuŭ. Pračnuŭsia, a chutčej zbudzili jaho, jak pryjšoŭ Kraton. Vyjšaŭ u atryjum i z uciechaju pryhladaŭsia mahutnaj postaci eks-hładyjatara, jaki svajoj vielizarnasciu ledź nie ŭvieś atryjum zapaŭniaŭ. Kraton užo damoviŭsia ab canie i hutaryŭ z Vinicijem.

— Badaj ciabie Hierkules! Dobra, spadaru, što siannia pa mianie prysłali, bo ŭzaŭtra jedu ŭ Benevent na zahad Vatynija, tam u prysutnasci cezara barukacimusia z niejkim Syfaksam, najdužejšym afrykanskim niehram. Ci ŭjaŭlaješ sabie, vašeć, jak jahonyja kosci traščacimuć u majich rukach, raskvašu kułakom jamu i čornuju skivicu.

— Na Pałuksa! — adkazvaje Vinić. — Nie sumniavajusia, što dakanaješ hetaha, Kratonie.

— I dobra zrobiš, — dadaŭ Chiłon. — Ale!.. I hubu jamu raskvaś! Heta ŭdałaja dumka j dastojnaja ciabie sprava. Hatovy ja pajsci ŭ zakład, što heta zrobiš. Pamaž tolki tym časam cieła alivaju, moj Hierkulesie, dy padpieražysia, bo treba viedać, što z isnym Kakusam pryjdziecca mieć spravu: čałaviek, što pilnuje dziaŭčynu, pra jakuju dastojnamu Viniciju raschodzicca, maje byccam niejmaviernuju siłu.

Chiłon takimi słovami pampavaŭ ambicyju Kratona, ale Vinić pierascierahaŭ: — Tak josć, nie bačyŭ ja jaho, ale čuŭ, što, byka schapiŭšy za rohi, moža vadzić kudy choča.

— Aj-aj-aj! — dziviŭsia Chiłon, jaki nie ŭjaŭlaŭ sabie až takoje siły ŭ Ursusa.

Kraton lohka ŭchmylnuŭsia.

— Padručajusia, dastojny spadaru, — zapeŭnivaŭ, — hetaju voś rukoju abaranicca ad siami takich lihaŭ i pryniesci tabie dziaŭčynu ŭ dom, choć by ŭsie chryscijanie mianie dahaniali, moŭ kałabryjskija vaŭki. Kali nie dakažu hetaha, abdzieliš mianie dziahaju ŭ hetym impluvijumie.