Quo Vadis

Nastała miortvaja cišynia. Dvaranie atrupieli. Chiłon usciaž stajaŭ z vyciahnutaju dryžačaju rukoju dy palcam, pakazvajučym na cezara. Raptam zrabiłasia sumiatnia. Narod napadobu chvali, zbudžanaje niečakanym vichram, kinuŭsia da starca, kab lepš jamu pryhledziecca. Tut i tam adazvalisia kryki: «Trymaj jaho!», «Hora nam!» U nataŭpie razlahajucca svist i vierask: «Ahienabarbus! Matkabojca!

Padpalvač!» Sumiatnia mahutnieła z kožnaj chvilinaj. Bachantki, lamantujučy na ŭvieś sviet, pačali chavacca na vazy. Raptam niekalki pieraharełych słupoŭ pavaliłasia, rassypajučy navokał iskry i pabolšvajučy sumiacicu. Slapaja stoŭčanaja chvala narodu padchapiła Chiłona j paniesła jaho ŭ siaredzinu aharodu.

Usiudy słupy pačali taksama pieraharvać i padać upopierak vulic, napaŭniajučy aleji dymam, iskrami, smurodam smaliny i ludskoha cieła. Hasli svietačy dalejšyja j bližejšyja. U vaharodach paciamnieła. Viestka pra toje, što stałasia, pierachodziła z vusnaŭ u vusny, zmienienaja j pabolšanaja. Adny raskazvali, što cezar samleŭ, inšyja — byccam sam jon pryznaŭsia, što padpaliŭ Rym, trecija — što ciažka zaniamoh, inšyja ŭrešcie — što vyniesli jaho, jak miortvaha, na vozie. Siam-tam adzyvalisia hałasy spačuccia dla chryscijan: «Nie jany spalili Rym, dyk našto było hetulki kryvi, pakutaŭ i niespraviadlivasci? Ci ž heta bahi nie buduć mscicca za niavinnych, i jakija ž pijakuły zdolejuć znoŭ ich pieraprasić?» Słovy «innoxia corpora» paŭtaralisia štoraz časciej. Žančyny hołasna litavalisia nad dziećmi, jakich hetulki kinuta dzikim zviarom, paprybivana da kryžoŭ abo spalena ŭ henych praklatych aharodach. Až u kancy spačuccio achviaram zmianiłasia ŭ lichadumstva cezaru j Tyhelinu. Ale byli j takija, katoryja, raptam zatrymoŭvajučysia, zadavali sabie abo inšym pytanni: «Što heta za bostva, jakoje daje takuju siłu ŭ pakutach i smierci?!» I viartalisia damoŭ zadumanyja… Chiłon błukaŭsia šče pa aharodach, nie viedajučy, kudy kinucca. Ciapier pačuvaŭsia znoŭ niadužym i chvorym starcam. Časami spatykaŭsia, začapiŭšysia za niedaharełaje cieła, za hałaviešku, vybuchajučuju iskrami, časami sadziŭsia, pahladajučy navokał biesprytomnym vokam. U vaharodach zrabiłasia ŭžo pryciemna; bieły miesiac tolki vychilaŭsia z-za drevaŭ, rassviatlajučy słabym sviatłom aleji, sčarniełyja słupy dy zmienienyja ŭ biasformnyja masy niedaharki achviar. Staromu hreku zdałosia, byccam na miesiacy bačyć abličča Hłaŭka, vočy jakoha hladziać na jaho ŭsciaž, dyk chavaŭsia ad sviatła. Urešcie, adnak, vyjšaŭ z cieniu i mimachoć, jak by papichany niejkaju niaviedamaju siłaju, pajšoŭ da fantana, dzie addaŭ ducha Hłaŭkas.

Naraz niejkaja ruka dakranułasia da jahonaha plača. Starac adviarnuŭsia i, bačačy pierad saboju nieznajomuju postać, žachliva spytaŭ: — Chto tam? Chto ty?

— Apostał Pavał z Tarsu.

— Ja praklaty!.. Čaho chočaš?

A Apostał adkazvaje: — Chaču zbavić ciabie.

Chiłon prypiorsia da dreva. Nohi chistalisia pad im, i ruki abvisli.

— Niama ŭžo dla mianie zbaŭlennia! — adkazaŭ pasumna.

— Niaŭžo ty nie čuŭ, jak Boh daravaŭ visiačamu na kryžy razbojniku? — pytaje Pavał.

— Ci ž ty viedaješ, što ja natvaryŭ?

— Ja bačyŭ bol tvoj i słuchaŭ, jak davaŭ ty sviedčannie praŭdzie.

— O Zbavicielu!..

— I kali Chrystovy słuha daravaŭ tabie pierad pakutnickaju smierciu, dyk ci ž nie daruje tabie Chrystus?

A Chiłon chapiŭsia rukami za hołaŭ, moŭ abiazhłuzdžany: — Prabačennie! Dla mianie prabačennie?

— Naš Boh — heta Boh miłasernasci, — adkazaŭ Apostał.

— Dla mianie? — paŭtaryŭ Chiłon.

I pačaŭ jenčać, jak by nie mohučy apanavać bolu j pakuty. A Pavał nie adstupaje ad jaho: — Abaprysia na mianie dy chadziem sa mnoju!

I, uziaŭšy jaho, išoŭ z im na skryžavannie alejaŭ, dzie šumieŭ vadaliŭ, by slozy liučy siarod cišy načnoje nad usimi zamardavanymi.

— Naš Boh — heta Boh miłasernasci, — paŭtaryŭ Apostał. — Kali b staŭ ty nad moram dy kidaŭ u jaho kamienni, ci moh by zakidać imi marskuju hłybiniu? A ja tabie kažu, miłasernasć Chrystova josć jak mora, i hrachi j praviny ludskija patonuć u im, moŭ kamienni ŭ biazdonni. Josć jana by nieba, nakryvajučaje hory, sušu j akijany, bo josć usiudy, i niama joj hranic ni kanca. Ty ciarpieŭ pry słupie Hłaŭka, i Chrystus bačyŭ tvajo ciarpiennie. Ty skazaŭ, nie bajučysia, što ciabie moža spatkać: «Vo padpalvač!» — i Chrystus adciemiŭ tvaje słovy. Bo tvaja złosć i machlarstva minuli, a zastaŭsia tolki biazmierny žal… Chadzi sa mnoju i słuchaj, što kažu tabie: ja ž taksama kaliś nienavidzieŭ Jaho j pierasledvaŭ Jahonych vybranych. I ja nie chacieŭ Jaho dy nie vieryŭ u Jaho, pakul nie zjaviŭsia i nie paklikaŭ mianie. Ad taje pary Jon — lubasciu majoj. A ciapier voś naviasciŭ ciabie zhryzotaju, tryvohaj i bolem, kab paklikać ciabie da Siabie. Ty Jaho nienavidzieŭ, a Jon škadavaŭ ciabie. Ty vydavaŭ na pakuty Jahonych vyznavalnikaŭ, a Jon choča daravać tabie heta i zbavić ciabie.