Мінскі напрамак. Том І

Ішлі жанчыны, дзеці, старыя. Маткі, сёстры, сыны, дзяды i ўнукі. Ix неепакойныя твары асвятляліся белым бляскам ракет i трапяткімі ўсплёскамі недалёкіх выбухаў... Пралескацела некалькі фурманак з партызанамі. Коні ад выбухаў пудліва ўздрыгвалі... Некалькіх параненых вялі пад рукі. Адна жанчына — убачыў Туравец — ледзь валакла ногі. Галава без хусткі была зняможана адкінута назад...

Зноў — маткі, дзеці, старыя, па аднаму i групкамі.

Туравец мімаволі шукаў у цемры між ix постаць Марыі Андрэеўны. Яе не было відаць. Хоць ён i ведаў, што знайсці яе тут амаль немагчыма, трывога яго мацнела па меры таго, як людзі ішлі i ішлі паўз яго.

Чаму яе няма? Дзе яна?

4...

На флангах мацнеў бой. Гітлераўцы спрабавалі атакаваць партызан, але ім прышлося адступіць. Заўважаючы, як мацнее ix агонь з абодвух бакоў, Ермакоў усё больш пераконваўся, што яны рыхтуюцца да новай атакі. Звязвацца з імі надоўга было небяспечна, бо да ix маглі падысці падмацаванні, i камбрыг стараўся закончыць бой хутчэй.

Ледзь толькі людская плынь прайшла праз «вароты», ён стаў адводзіць абодва атрады.

Заўважыўшы адыход, фашысты неадступна пацягнуліся следам, i партызанам увесь час прыходзілася адбівацца. Каб спыніць ворага, Ермакоў загадаў замініраваць шлях за брыгадай. Падрыўнікі з атрада «За Радзіму», спяшаючыся, закапалі некалькі мін i подбегам кінуліся ўслед за сваімі. Не адбеглі яны i дзве сотні крокаў, як ззаду пачуліся раскацістыя выбухі. Гітлераўцы спыніліся, стала спакайней.

Ніна адчувала пад нагамі раллю, ногі мякка грузлі ў пульхную глебу, часта правальваліся ў разоры. «Нарабілі меж!»— незадаволена наракаў нехта поблізу.

Галечка, якую Ніна трымала за руку, часта спатыкалася, але ішла ціха i хутка, стараючыся не адставаць.

Справа Ніна заўважыла невысокі хмызняк. Недзе недалёка з левага боку павінна быць Каржоўка.

Але Ніна не адчувала вялікай радасці, не было i спакою. Весяліцца яшчэ пакуль рана. Яе трывожыла, што да раніцы не ўдасца далека адысці — дзень ужо набліжаўся. Бяда з гэтымі кароткімі майскімі начамі! Яна б цяпер жадала, каб ноч цягнулася яшчэ гадзін дзесяць.

Ніна паглядзела ўгару. У цёмным небе мігцелі рэдкія зоры, што пачыналі ўжо блякнуць i гаснуць. Пажвавеў, зашастаў непаседлівы перадранішні вецер. Яго чыстая, ядраная свежасць халадзіла гарачы твар.

Ніна ўбачыла справа вострыя палоскі святла, што павольна паўзлі адна за другою. Там праходзіла дарога.

— Што гэта? — запыталася Галечка.

— Фашысты сабе падмацаванне падвозяць,— ціха адказала Ніна.

Што ім прынясе дзень? Ледзь узнікла гэтае пытанне, як Ніна стомлена адагнала яго,— думаць аб гэтым не хацелася.

Вось толькі б адысці далей ды перадыхнуць крыху.

Доўга так ішлі. Змрок перад раніцай стаў гусцейшы. У гэтай цемры пераходзілі грузкую канаву ўброд,— людзі, не разуваючыся, не шукаючы сушэйшага месца, адразу ступалі ў ваду. Нямала хто тут звяртаў убок, каб не замінаць ісці заднім, i прагна піў.

Ніне таксама сушыла горла страшэнная прага. Напэўна, ніколі ў жыцці не хацелася так піць. Перабраўшыся на бераг, яна паставіла Гальку на зямлю i адышла крок да сярэдзіны канавы. Прыпадаючы да вады, яна ўбачыла дзве — тры зоркі, што калыхаліся, драбіліся, расплываліся. Вада здалася вельмі чыстай i прыемна халадзіла, — Ніна піла, піла i ўсё не магла задаволіцца. Толькі калі з намаганнем адарвала губы ад вады, адчула, што на зубах штосьці хрупасціць, a ў роце пахне торфам.

Яна напаследак пырснула вады на твар, выцерлася споднім бокам кофтачкі i ступіла на бераг.

Зноў ішлі. Полем, пералескам, лугам, зноў полем. Ніна то вяла дзяўчынку за рукі, то падымала і, выбіваючыся з сілы, амаль зняможаная, несла.

Неба на ўсходзе спачатку пазелянела, потым заружавела. Па меры таго, як яно святлела, цемра змянялася рэдкім лёгкім змрокам, які станавіўся ўсё больш празрыстым. Навакольны свет пачаў прастарнець. Было відаць усё шырэй поле, потым за ім, наводдаль, акрэсліўся тонкай i лёгкай істужкай лес. Правей ад яго, напэўна, быў луг; у тым месцы пласталася шыза-белае воблака туману.

Цяпер можна было бачыць знаёмыя твары. Яны за адну ноч змарнелі i пашарэлі. Людзі ішлі маўклііва, толькі дзе-ні-дзе чўлася павольная i ціхая размова. Зрэдку даходзіў смех.

Ніна пазнала непадалёк голас Шашуры. Падрыўнік ішоў уразвалку і, гарэзна пасміхваючыся, нешта заўзята расказваў суседу. «Чаму ён апынуўся не ў сваім атрадзе?» Здавалася, ён забыўся пра ўсё, што перажыў нядаўна. Але некаторыя яшчэ не маглі супакоіцца пасля нядаўняй трывогі. Ніна заўважыла доўгага прыгорбленага хлопца ў даматканай паддзёўцы, лепш сказаць, не хлопца, а яго вочы, шырокія, cпaлоханыя, насцярожаныя. Ён неспакойна азіраўся.

Разам з тым, як навокал яснела, у многіх людзей святлелі i ажыўляліся твары. Пажвавела гаворка, пачуўся нечы звонкі бесклапотны смех. Пажылы барадаты мужчына ўзяў ад Ніны Гальку сабе на рукі, — ён прагна, з захапленнем паглядаў навокал, радуючыся, што бачыць, як i раней, гэтае хараство.