Lingvo, stilo, formo. Studoj

Se en kunmetita vorto la finvorto estas verbosubstantivo, oni povas dum la analizo unue la ĝeneralan regulon 2.a. Se oni sukcesas tiel, la analizo estas finita. Ekzemple: voĉdono: voĉ-/dono: dono de voĉo; ĉiopovo: ĉio/povo: povo de ĉio; memamo: mem/amo: amo de (si) mem.

Se tiamaniere oni ne ricevas senchavan rezulton, oni apartigas la o-finaĵon, kaj serĉas la rilaton inter la membroj de la duobla flankelemento. Dum tio ĉi validas la ĝenerala regulo 2.c. Konstatinte la rilaton inter la du flankelementoj, oni substantivigas ilin, kiel tuton. Ekzemple: bonfarto bon-fart/o: (bone farti)o: plenŝtopo: plen-ŝtop/o: (plena ŝtopi)o; ruĝpentro: ruĝ-pentr/o: (ruĝa pentri)o; purigo: pur-ig/o: (pura igi)o; klariĝo: klar-iĝ/o: (klara iĝi)o; pafmurdo: paf-murd/o: (pafe murdi)o.

Multfoje ambaŭ analizmetodoj donas la saman rezulton; ekzemple: ŝtonbato estas ŝton/bat-o: (bato de ŝtono) kaj ankaŭ: ŝton-bat/o: (ŝtone bati)o.

A-finaĵo kiel memstara vorto.

La a-finaĵo, se ĝi ligiĝas al adjektiva elemento, plej ofte estas pleonasma ankaŭ en plurelementa vorto. Ĝian analizon ĉi-okaze ni jam montris en la ĉapitro: «Adjektiva ĉefelemento».

Sed se en plurelementa vorto ĝi ligiĝas al neadjektiva radiko, ĝi estas ĉiam memstara vorto kaj havas memstaran funkcion. Do ĝi neniam rilatas ĉi okaze al la lasta radiko sola, sed ĉiam al ambaŭ elementoj, kiel al tuto.

Ekzemple: urbdoma ne estas doma je urbo, sed: urb-dom/a: (urbodomo)a; skribtabla ne estas skrib/tabl-a: skriba je tablo, sed: skrib-tabl/a: (skribotablo)a.

Ĉi-okaze oni do devas analizi la du flankelementojn aparte, kaj poste kune adjektivigi la rezulton de la analizo.

Se la radiko staranta antaŭ la a-finaĵo estas substantiva, ni trovas du eblaĵojn.

1. La du flankelementoj formas kune memstaran kunmetitan vorton, al kiu estas aplikebla la ĝenerala analiza regulo 2.a. Ekzemple: leonkora: (leonkoro)a: (koro de leono)a; urbdoma: (urbodomo)a: (domo de urbo)a.

2. La du flankelementoj ne povas esti analizeblaj laŭ ĝenerala regulo 2.a kaj ili ne povas formi kune kunmetitan vorton memstaran. Ĉi okaze ni provizas la du elementojn per finaĵo responda al ilia radikkaraktero. La du elementoj per tio disfalas en du apartajn vortojn, nome, en adjektivon kaj substantivon, aŭ en prepozicion kaj substantivon.

Ekzemple: facilanima: facil-anim/a: (facila animo)a; grandhoma: grand-hom/a: (granda homo)a; senkora: sen-kor/a: (sen koro)a; ĉirkaŭdoma: ĉirkaŭdom/a: (ĉirkaŭ domo)a.

Ĉe tiuj ĉi vortoj do la a-finaĵo kunfandas tiajn elementojn, kiuj memstare, kiel substantiva vortkunmeto, ne povas stari kune. La unua elemento en tiuj ĉi vortoj estas ĉiam adjektivo, aŭ prepozicio.

Se la radiko staranta antaŭ la a-finaĵo estas verba, la a-finaĵo rilatas ambaŭ flankelementojn, kiel tuton. Sed ĉar la a-finaĵo, kiel adjektiva elemento, ĉiam substantivigas la antaŭe starantan flankelementon (ĝenerala regulo 2.b), ankaŭ ĉi-okaze ĝi substantivigas la duoblan flankelementon kiel tuton. Do bonfarta estas (bon-fart/o)a, purigo estas (pur-ig/o)a; ĉiopova estas (ĉiopovo)a; memama estas (memamo)a; pafmurda estas (pafmurdo)a. Oni do ricevas verbosubstantivajn kunmetojn, kiujn oni povas plu analizi laŭ la supre montrita maniero. Post ĉi tiu analizo, oni adjektivigas la rezulton. Ni havos do: (bone farti)o-a; (pura igi)o-a; (povo de ĉio)a; (amo de mem)a; (pafe murdi)oa.

Specialan rolon havas la prepozicio sen se en a-finaĵa vorto ĝi ligiĝas kiel flankelemento al flankelemento verba.

Nome sen neniam estas verba prefikso, ĝi ĉiam, senescepte, postulas post si substantivon en nominativo. Tial do, vortlogike, ĝi havas en vortkunmetoj substantivigan kapablon. Ekzemple: sendependa: sen-depend/a: (sen dependo)a; senluma: sen-lum/a: (sen lumo)a; senparola: sen-parol/a: (sen parolo)a; sentima: sen-tim/a: (sen timo)a.

Ĉar tiu ĉi vortefiko de sen iras de maldekstre al dekstre, do kontraŭdirekte al la ordinara vortefiko, kiu iras de dekstre al maldekstre, ni nomu ĝin inversa vortefiko.