Бабалардын жанырыгы

Эгерде ал бул төртөөн жок кыла албай калса, анда өзү жок болоорун билип шекшимал ойлорго батты. Кудайга дагы бир жолу жалынды. Төртөө тең кебетелерине караганда чоң адамдар экен. Бирөө туруп ары кетти эле, ушул кезде Мырзакулмырза жаа менен атып калды, ок тигинин чекесине барып кадалды. Экинчи жолу жааны атты эле ок экинчи калмактын башына тийди. Үчүнчү калмак экөөн кармалап, ары-бери жылдырып жатты, ошол кезде мерген мылтык менен атып калды. Төртүнчү калмак туруп качты. Мырзакулмырза мылтыгын мээлеп анын артынан кууду. Ай жарыгында мылтыкты мээлеп атып ок анын бутуна тийип, төкөрөңдөй ары качты. Мырзакулмырза ага жетти да колу менен бир муштады. Калмак денесин түздөп мерген менен кармашууга өттү. Калмак букадай болуп оңой эмес экен Мырзакулмырза мерген менен алышып жатты. Ал калмакты шилиден алып аткый ары түртүп чекеге муштады. Муштум катуу тийген окшойт калмак үн чыгарып бакыра сөгүнө кулады. Ошол кезде Мырзакулмырза артта жаткан мылтыгын алып калмакта как жүрөккө атып калды. Мылтыктын огу тоону жаңыртты. Үчүнчү калмак чала жан болуп, ары сойлоп качууга аракет кылды. Мырзакулмырза ага жетип, кундак менен жан талаштыра урду. Ал ошол жерден жан берди. Ошентип төрт мерген айлуу түнү тигил дүйнөгө узады. Айланага кайра мемиреген тынчтык орноду. Тарапта эч нерсени сезбеген айлуу түн. Бирок мерген үчүн айлана өтө кооптуу эле. Ал өзүнүн күчүнө жана мергенчилик ыкмасына таянды. Жааны жана мылтыкты түз атканга канча жолу такшалып үйрөндү убактысын көбүн жаа менен мылтык атканга жумшачу. Ал асманда учуп бараткан кушту жаа менен атып түшүрчү. Бул жагынан астына адамдарды салчу эмес. Демигип калыптыр оттун жанына отуруп отко жылынып алды. Бирок дале анын денесин майда калтырак аралап турду. Калмактардын жаман жоругун эстеди. Мындан эки ай мурун маргенчинин эки таякеси бар эле ошол мергендерди тоодон жок кылып, мылтыктарын, атын алып кетиптир. Өздөрүн корумдап да койгон эмес экен. Таякелеринин денесин жору, кузгун жеп жатканын таап, аябай капага батпадыбы. Мерген отуруп эс алып, анан эки жакты аралап, коргулду таап, төртөөн сүйрөп барып билгизбей корумдады. Анан өйдө чыгып атын алып келди. Аны төрт аттын жанына байлады. Эми караңгы түндө эмне кылмак эле. Артмагып ачып, уларды алып чыгып, отко куйкалай баштады. Этке аябай тоюп, булак суусунан ичип, уйкуга кирди. Ай батты, ал караңгы түндө эмне кылмак эле уктаганга кирди. Мерген такыр уктай албады. Анын көз алдына кандайдыр бир элестер келип-кетип турду. Ал түнү жакшы деле уктай алган жок. Эртеси таң ак шам болуп агарганда аттарды токуп, калмактардын аң терилерин атка жүктөп, айланага эч шек билдирбегендей кылып, аттарды айдап өз конушуна карай жөнөдү.

Тарапта улуу тоолор, агып жаткан өзөн сай. Бул тоолор улуу тарыхтын, ата-бабабыздын терең сырын ичине катып жатат.

***

Мырзакулмырза жылкы көздөгөнгө өтө жакын адам эле. Кыштын же жайдын түндөрүндө жылкы көздөгөндү жакшы көрчү. Ал жылкыларды Каркыра жайлоосуна жайып жүрдү. Бул жердин батыштан чыгышка созулган кенендигин, чөбүнүн аш болумдуулугун айтпа! Өзүнчө эле бир керемет. Бирок асыл жаныбардын кийинки учурда жоосу көп болуп жатты. Түн ичинде жортуул жасап келген калмактар, анысы аз келгенсип тили жөрөлгөсү бир казак боорлорубуз айдап кетип турду. Ошол тынч албаган алаамат күндө кыргыздарга жоо чегинде тураар баатырлар керек болуп калды. Мына ушундай баатырлардын бири Мырзакулмырза болду. Ал кылыч чаап найза сайганды жаш кезинен эле үйрөнүп, эл коргогонго өтө маш болуп, каршы келген жоо менен кармашканды өтө самап турчу. Анын тайманбас баатырдыгы жаш кезинен эле элге жайыла баштаган. Аш, тойлордо көп эле жолу найза сайышка чыккан эч бир жолу жеңилген эмес. Жана жоосун өлтүрө да сайган эмес, карууга же башка жерге уруп, эс-учунан тандырып, анан аттан кулатып жөн болчу. Баатырга каршы эч бир адам чыга алган эмес ага каршы чыгуу тирүүнүн тозогу болгон.

Көпчүлүгү баатыр күндүз эс алып түнкүсүн жылкы кайтарганга чыкчу. Жана дагы жылкыларды жоого бербей алып калганы көп эле болду.

Бүгүн дагы алар жылкы кайтарып чыгышты. Өзү менен кошо төрт жылкычы, жылкылардын төрт тарабында «айт-уйт» деп үн салып сак-сактап турушат.