Бабалардын жанырыгы

Аяк оона айынын ортосу болуп, жайдын толуп турган чагы. Күн тээ береги бийик тоодон ары ашып, алоо кызара батып, айланага бат эле кеч кирди. Бул эртеңки аба ырайынын ачык болорун баамдайт. Анан бара-бара айлананы, жыбыт-жылганы кеч басты. Тарап күүгүм оронуп чачыла майда секин күкүмдөнө түн келе берди. Тоо талааны толук түн чүмкөдү. Чыгыштан ай кылайып чыга келип, бобереги кең табиятка чөптөргө, гүлгө, үн салып агып жаткан тентек сууга, алтын нурун жабылта төктү. Ай батышка карай жалгыз жолочу болуп жол улайт. Айдын назик нуру менен айланага жомок да, ыр да төгүлдү. Айдын нуру менен улуу тоолор бир караганда сүйкүмдүү көрүнөт. Мырзакулмырза жоону аңдып жүрөт, ага айлана кооптуу сезилип, жүрөгү кандайдыр бир түпөйүлдүккө жолугат. Анткени анын алдында коркунучтар турбайбы. Ал артмагындагы эттен тоё жеп, чоң таштын түбүнөдөгү шамалдан ыктоо жерге тердигин жая салып, ээрин башына жазданып, көрпөчөсүн жамынып таттуу уйкуга кирди. Аңчы түн ичинде үч-төрт жолу түйшөлүп ойгонду. Эртеси күн чыкканда шашпай туруп, бадалдын сыныктарын чогултуп, жан казанына чай кайнатып ичип, кекиликтин ширин этин жеп алды. Анан атын минип жолун андан ары улады. Аңчы жол келатты, шар аккан сайды бойлоп, бийик кыраңга чыкты. Ал ташка жашынып, дүрбүсү менен айлананы акмалап карап жатты. Көп өткөн жок мылтыктын үнү үч жолу жаңырды. Мырзакулмырза бул дабыш болду-болбодубу калмактардын беш мергенинин аткан мылтыгынын үнү деп боолголоду. Ал атын жетелеп, чоң ташка жашынып, дүрбү менен эки жакты көз жүгүртө карап жатты. Ойлоду «калмактардын беш мергени ушул жерде эле экен, аларды акмалоого алыш керек» деп боолголоп турду. Анан жакын эле жерден улар качты жаасын алып, эки уларды катары менен атып алды. Канаттуулар тырпырап жатып жан берди. «Улардын эти дары кечинде куйкалап жеймин» деди. Атын бош коё берди жаныбар анын артынан ээрчип алды. Ошол кезде тоонун ылдый жагындагы кичине көлдүн жанынан мылтыктын үнү жаңырып турду. Аңчы:

– А…а…аа… кайрандарым жүргөн экенсиңер, буюрса бүгүн жылуу булакка түнөйсүңөр, бул жерден аң уулап байып жатасыңарбы,– деди акырын.

Баса Жылуу Булактын жанында бир жагы төңбөс чоң көл бар, анда кундуз жашап, чоң балыктар көп, кундуздар ошол балыкты кармап жешет. Мерген атын чоң таштын түбүнө байлай салып, ушул жерден чоң көлмө жакшы көрүнүп турчу бадалдарга жашынып, дүрбү менен эки жакты акмалоого алды. Бул көлмөнүн айлуу түнү эң сонун болот. Жаныбарлар кыркаар тизилип кыз узатуу ойнун ойношот. Айлуу түндө ары-бери жүгүрүшүп, ар кандай үндөрдү чыгарышат. Мергендин баятан бери эки жакты карап, кыймыл жасап отуруп, курсагы ачкан экен. Ал кургак чырпыктарды чогултуп, от жагып, улар менен кекиликтин жүнүн жулуп, куйкалап, анан аны күйгүзбөй сонун бышырды. Жай айы эмеспи, канаттуулар өтө семиз экен майы ыз-быз этип агып жатты. Этти шашпай жеп анын артынан чаначтагы сүзмөнү эзип ичип бир азга эс алып алды. Көп өтпөй айлананы тынчтык аралап, улуу тоолорго түн кирди. Чөлкөм тунжурап пейпилдикке сөнөт. Тоолордон башталган тентек суу ылдый карай үн чыгара шылдырап агылат. Улуу тоолордо кылайган булут жок, шамал аны кайдадыр бир тарапка айдап кеткен шекилденет. Бир аз туруп, тээ аскалуу тоонун ар жагынан калкылдай сыйкыр чачып тегерек ай чыга келди. Айдын нуру жердеги гүл, чөптөргө, тоо таштарга жайпала текши төгүлүп турду. Касиеттүү тоолор кандайдыр бир сырды жашырып жаткансыйт. Тоодогу көлдүн үстүндө шоола чачып, ай жолу созулат. Ал бул жерге өткөн жылы келип, кундуз атып, аны байларга белек катары берген. Ошондогу кереметтү түн анын эсинен дале кетпей турат. Калмак мергенчилери кайда жүрөт, күйгөн от көрүнбөйт. Улуу тоолор өтө кооптуу сезилет, анын жүрөгү дүк-дүк этип тынымсыз пейпай боло кагып жатат. Калмак мергенчилери көп, ал эми бул болсо жалгыз, алардын колуна түшкүлүк кылбасын, анда күм-жам жок кылат. Ал атын далдаа жерге байлап көлдү карап турду. Акырын басып баратып, көп өтпөй, чоң таштын түбүнөн өттун жарыгын көрдү. Оттун тегерегинде төрт адам отурган экен. Алар үнүн бийик чыгара бир нерселерди сүйлөшүп жатат. ергенчлер эт жеп жатат.Кебетеси кундуздун же, кашкулактын эти окшойт. Арыда төрт ат оттоп жатканын байкады. «Булар төртөө эле экен коё тур тамагын дагы жей берсин, тынч тиги дүйнөгө узатайын. Биздин канча сонун адамдарыбызды жок кылды. Чукулда эле эки мергенди жоготуп, жараган мылтыктарын тартып алышты». Аңчылар шашпай тамагын жеп жатышат. Бирөө тынбый отту ичкертип аны жагып жатат. Ал акырын жаасын алып, мылтыгын октоп белендеди. Анан дагы калмак мергендерине кол салаардан мурун ата-бабамын арбагы кудайга бир жолу жалынып алды. Дагы ойлонду «булар эс алууга жатсын анан көрө жатаарбыз». Тамак жеп ар касыны сүйлөшүп отурду. Бирөө барып аттарга чидер салды.