Бабалардын баяны 2

Энеси жок балдарды.

Алардын жетим калышы,

Айтып бүткүс арманбы.

Үстүңдө кийген көйнөгүң,

Болгон экен кап-кара.

Аялы жок эркектин,

Армандуу жагы ушул да.

Анан да бий жылмайды,

Сөз сүйлөп жатканда,

Маңдайкы тиши кашкайды.

– Кийген киймиң кап-кара,

«Кара көйнөк» аталгын.

Элеттик элде унутпас,

Эң бирсонун наам алгын.

Сөөлөттүлөр отурган,

Ошол бийдин жанында.

Бийди коштоп ырсая,

Баары күлөт жылмая.

«Кара көйнөк» деген сөз,

Дал ошондон калган да.

Чындыгында бул баян,

Белгилүү экен жалпыга.

Такыр эле унутулбас,

Өзүнчө ыйык санжыра.

Ошондон бери айтылат,

«Кара көйнөк» деген сөз.

«Кара көйнөк» деген сөзгө,

Куйма кулак болгонбуз.

Кудуңдап күлүп коёбуз.

Каада күткөн адамча,

Калдаң этип ормоёбуз

Кулагыбыз бышкан да,

Бүтөбай эмес жеке эле,

Курумшу, шоңко баарысы,

«Кара көйнөк» аталган.

Алар эмес а түгүл,

Саруу кыпчак туугандар,

Тууган болуп кол сунду,

Качмак белек алардан,

«Кара көйнөк» болуп катталган,

Жылмая күлүп шаттанган.

Ошондон бери келатат,

«Кара көйнөк» деген сөз.

Атадан өтүп балага,

Айтылып келген айдың сөз.

Таалайлу журттун баарына,

Тарап кеткен ошол сөз.

«Кара көйнөк» дегенди,

Башка элдер айтышса,

Биз терикпей калганбыз.

«Кара көйнөк» деген ат,

Энчилүү биздин атыбыз.

Бай дүнөсү айдыңдуу,

Баястан деген атабыз.

Байркыдан кеп козгоп,

Баянын куруп жатабыз.

«Кара көйнөк»-деп чакырса,

«Ия»-деп жоопту айтабыз.

«Кара көйнөк» болуп аталган,

Жумурай журттан бата алган,

Аман болуп элибиз,

Айдыңдуу тоонун ичинде,

Өмүр сүрүп келебиз.

Ай, шум дүнө, шум дүйнө,

Жомоктору көп дүйнө.

Жоругу жолдо айтылган,

Жоболоңдуу бу дүйнө.

Бар дүйнө да жок дүйнө,

Шарактап алып токтобой,

Шамалы учкан бу дүйнө.

Чубалжытып үн созгон,

Кубанычы көп дүйнө.

Томпоңдоп жолдо келген,

Торпогум да эс алсын.

Торпоу минип жол келген,

Тоголок бала тынчтансын.

Тынч уйкуга көшүлүп,

Уктасынчы калайык.

Кана эмесе туугандар.

Баарыбыз эс алалык.

Эээ…ээй…

Оролмо Тоонун шумкары,

Обого чыкпай уктады.

Ошол элдин жомогу,

Ойдон кетпес болжолу.

Агыш тоонун шумкары,

Абалкы элдин жомогу.

Алыскыдан айтылган,

Андай жомок болорбу.

Кабат жери айтылбай,

Кайсы жери кем калды.

Айтып жаткан баянчым,

Арбынын айтпай салдыбы.

Эээ…ээй…

БАЯН АНДАН АРЫ УЛАНАТ

Жолдошум берген кашка тай,

Жорголугу башкача ай!

Жортуп улам алгалай,

Жолдо келет сапарлай.

Арпа Тектир, Ат Жайлоо,

Ата бабам өскөн жер.

Кара Каман, Чатыр Таш,

Калкылдап булут көчкөн жер.

Эээ…ээй…

Санжыраны биз айткан,

Улап кетчү балдар бар.

Кээ бир жерин көркөмдөп,

Неберелер айтышаар

Нечендеген кеп таштап,

Кээ бир жерин так сактап,

Уламадан кеп калаар.

Учкай жерин жандыраар.

Эээ…ээй…

Качанкы бир баянды,

Карыялар айтканды.

Чөбүрөлөр эстешеер,

Кыргыздын көчү көрүнүп,

Кыр-кырлардан жол кетеер.

Кылкылдаган бул көчтү

Кыбыралар сүрөшөөр.

Сан атадан келаткан,

Санжырага тамшанаар.

Кээ бир жерин унутсак,

Кемчилдигин кесе айтаар.

Эээ....ээй…

Жылып аккан санжыраны,

Жыбыралар ары улаар.

Кыйры кетип токотобой,

Кыргыздын көчү уланаар.

Тончондор, тепти, кеттилер,

Толгон баян улашаар.

Биз айтып кеткен баянды,

Билип алчу тукум бар.

Эээ…ээй…

Туура жолдон тайбастан

Тууганга калп айтпастан.

Жорголой бер жомогум,

Жороптоп сөздүн оролун.

Жолдо жүргөн жомокчунун,

Бүтпөдү такыр жомогу.

Бүгүн кечте эс алат,

Бүтчү күнү болорбу.

Узун-узун жомогум,

Уй издеген торпогум.

Аңдуу-дөңдүү жер келет,

Андан такыр коркпогун.

Алыскы сапар жолдосуң.

Бабыраган дастанчым,

Баштагын эми жомокту.

Жымыңдап көктөн көрүнүп,

Жылдыздар жанып оболку.

Өкүмдөнүп токтобой,

Өмүр деген бир келет.

Экинчи кайра кайрылгыс.

Бапырап келген бараңдуу,

Бабалардын көчкөн көчү,

Бай дүнөмдөн айрылгыс.

***

Бир кылым мурун Көңдөйүм

Билинбей ээн жатыптыр.

Караандуу болуп көркөмү,

Каркылдап учкан өрдөгү.

Сап-сап болуп бөлүнүп,

Сайынан чөбү көрүнүп.

Сайын камыш ээлеген

Саргарып жаткан кенен жер.

Жапайы жандык мекендеп,

Жашап жаткан элкиндеп.

***

Урчук-урчук жеринде,

Узун-узун чий болгон.

Кобулдардын арасына,

Коён, түлкү жойлогон.

Жылга-жыбыт арасын

Жылан жылып сойлогон.

Кому менен киргенде,

Койкойгон төөлөр жоголгон.

Асманынан каркылдап,

Алгыр бүркүт айланган.

Анда-мында куш салып,

Аңчылар өткөн кыраңдан.

Кенен жерим Көңдөйүм,

Кебелбей тынч жайкалган.

***

Ошол, ошол кездерде,

Кантон болгон Каракол.

Губернатор жай алган,

Баардык жерди башкарган.

Кадимки Тилекматтын баласы

Караколдон Чыныбай,

Каардуу катуу баштаган.

Беккулу ата уулдарын,

Бейжайлык менен айдаган.

«Эл көп болуп кетти,– деп,

Нарын жакка кеткин»– деп,

Туура эмес сөздү угуп,

Туугандардын башы маң,

Туш-туш жакка тараган.

Жердеп алаар жери жок,

Жее белсемдүү эли жок.

«Эми кайда барабыз,

Жаралган бала чаканы,

Кайда алпарып багабыз.

Кайсы жерди кыштайбыз,

Жайында жайлоо кылып,

Каяк жакты жайлайбыз.

Алтын күз нурун төгө албай,

Бир үйдө тынч отуруп,

Биригип сөз кура албай.

Бөлөкчө болуп айласы,

Бөлүндү болуп туш-тушка,

Бөгөлүп турду санаасы.

***

Баястандын алты уулу,

Ак Суунун чыккан элинен,

Чоң Жергести жердеген,

Каардуу өкүм алдында,

Ал жерден да тентиген.

Бай манабы ал жактын,

Башына токмок үйүргөн.

Кайгы каалгып төгүлгөн.

Алдыңкы күнү көрүнбөй,

Арманы учуп бөлүнгөн.

Тилекматтын баласы

Уезде туруп Чыныбай,

Кабалаңды салды эле.

Жан дүйнөсү жайылбас,

Жакырланган пас неме.

Кадамы анын арыбас.

***

«Ак Суу, Түп тарапка,

Мал-жан толуп кетти,-деп,

Калдайып улам көрүнүп,

Караан толуп кетти»,-деп,

Нарынга, Ак Талаага,

Алыскы Ат Башыга,

Беккулу уулун айдаган.