Бабалардын баяны 2

Урумда ат табылбас,

Учкаяк куш сыяктуу.

Калкылдап учат асманда,

Кайып сызган канаттуу.

Калкымда ат табылбас,

Караандуу ушу сыяктуу.

Арыбай чуркап отурса,

Ат да болоор ардактуу.

Туурумда ат табылбас,

Тулпар ушу сыяктуу.

Жетик чуркап алганда,

Жетим тоого ал бараар.

Желмаян менен жарышса,

Желмаянды калтыраар.

Ал күлүктү билдирбей

Тоо түбүндө байлаган.

«Башкалар сезип калат»-деп,

Баш аламан барбаган.

Үч саяпкер кезинде,

Үйүрмөнүн жеринде,

Желжетпести таптаган,

Белгилүү ишти аткарган.

Жаадай сызган бул күлүк,

«Жалгашыптыр кайыптан.

Түрү суук бир кулунду,

Таап алышкан талаадан.

Саяпкерлер байкаган,

Санжыра кепте айтылган.

Улама кептер айтылган,

Уланып келет байыртан.

Кайып ат Камбар ата,

Андан бүтсө бүткөндүр.

Акылдуу жылкы пиринин

Айдыңы колдоп жүргөндүр.

Даңкын угуп күлүктүн,

Сурап келди калмактар.

Душманга ат бербөөгө,

Кара тоодо жашаган,

Каршы турду кыргыздар.

Бошотуп ийсе эгерде

Жүрсө эгер чет жерде.

Башкаларга кайрылбайт,

Душманга жакындабайт.

Артынан ээрчин ээсинин.

Байкатпай гана үн берип,

Анын күтөт белгисин.

Ышкырып койсо тез келет.

Окуранып кабар берет.

Жоосун көрсө көрүнбөй,

Чер токойго жашынат.

Канатын жайып улам сызып,

Караандатып карматпайт.

Бир жерге коюп койсо,

Көпкө күтүп өз ээсин.

Эки жакты карап коюп,

Зарыга күтөт келеерин.

Акыл эстүү жаныбар,

Капталында канат бар.

Ушундай ыйык жаныбар,

Көрүнгөнгө туш келбейт.

Эгер кимге туш келсе,

Аны таалай мекендейт.

Желжетпести ала албай,

Эңсеген ой ишке ашпай,

Калмак байы кайгырган.

Тыңчыларга шектүү ишти,

Тымызын гана тапшырган.

Эр канаты ат болот,

Аттан кийин жат болот.

Жолдун алыс учуна,

Жолго чыгат күлүк ат.

Алыс жолдун башына,

Кең мекенди коргогон,

Ата журтту ойлогон,

Аттанаар эр табылат.

Кыргызда жолго чыгуучу,

Желжетпестей күлүк бар.

Алыс жолго узоочу,

Акүчүдөй баатыр бар.

Кыргызды кыдыр даарытчу,

Арт жагынжа арбак бар.

Чубаша чаап бараткан,

Чубак, Сыргак дагы бар.

Алга журтту сүрөөчү,

Алманбет, Кошой шери бар.

Байыртадан келаткан,

Бакай аттуу акылман

Марыбай колдо талпынткан,

Манас деген шери бар.

Кылымга аты таанылган,

Кыргыз ата өзү бар.

Буйгат тоону аралап,

Булуттуу көктүн асты менен

Муңдуу чөптүн үстү менен

Акүчү жүрүп отурат.

Жел менен жарышып,

Жети белди арытып,

Желжетпес учуп отурат,

Желдей сызып оолугат.

Куш менен жарышып,

Учуп жолду арбытып.

Акүчү келет сапарда,

Айрылыш жолдун башында.

Адыр, адыр бел ашып,

Аркайган эчен тоо басып,

Желгенине жел жетпейт,

Желген менен ат жетпейт.

Бурулбай чуркап келатат,

Булутту артка калтырат.

Акүчү менен жаныбар,

Алдыга карай шашылып.

Баарын артка калтырып,

Муңдуу чөптүн үстү бар

Булуттуу көктүн асты бар.

Жаалы келип калганда,

Жалгыз күлүк аркыраар.

Өзөн кечип арылап,

Өзүнчө эле шаң тарап.

Үзөнгү бутта жаркылдап.

Арбын жолду аралай,

Акүчү келет сапарлай.

Шарданы күч Желжетпес,

Шамал менен жарышат.

Шашып учуп ашыгат.

Кара тоонун артында,

Кара жолдун башында.

Эл уйкуга батканда,

Ээн жаткан тайпаңда,

Атын улам камчылап,

Акүчү баатыр сапарда.

Төрөкочкор киши колдуу,

Жазмыш экен жок болду.

Кетти келбес жагына,

Кейиткен бир тагдыр да.

Акүчү баатыр ошондо,

Жеңесине келип жолугат.

«Арманга эмне туш болдук»

Жашын төгүп отурат.

Акүчү баатыр кеп салды,

Кеп салганда деп салды:

– Ыйлаган менен пайда жок,

Кеткен эми кайрылбайт.

Баягы учур өтүп кетти,

Баадыгы эми табылбайт.

Андан көрө жеңеке,

Душмандын да күчү бар,

Чеңгелине кабылбай.

Ар бир баскан кадамды,

Жүрөлү эми абайлай.

Жеңеси менен жолугуп,

Качуунун жолун ойлонуп.

Бир күндү болжошуп,

Желжетпес күлүк атты,

Даярдап турду байлашып.

Бөтөн көз арам ойлорго,

Көргөзбөй жабуу жабышып.

Алыскы аймак кооптубу,

Адайлаш керек ошону.

Алдырып ийсең кокустан,

Таппайсың такыр оң жолду.

Душмандык улам күчөдү,

Токтооайымды күчтөдү.

Хамирахунга башын байламак,

Зорлоп аны кууратмак.

Шек билинсе өлмөксүң,

А дүйнөнү көрсөксүң.

Анда ажырап калмаксың,

Күлүктөн да баарынан.

Денеңи салып беришмек,

Кабанак итке ашынган.

Жолго бүттү камылга,

Жомоктой түн жатканда,

Атаар таңдын алдында,

Сейитти салып куржунга,

«Артынмак тең болсун»– деп,

Аш салып бир жагына.

Энени атка мингизип,

Муңдуу чөптүн үстү менен

Булуттуу көктүн асты менен

Желжетпес күлүк озуптур.

Мындан башка болбоптур.

Ал кезде болгон окуяны,

Аныгын ким угуптур.

Куржунга салып Сейитти,

Арылдап улам чуркаган,

Көз ачып жумганча,

Алыс жакка узаган.

Алдыда күлүк Желжетпес,

Курбудан чыккан куугунга,

Кууган менен жеткирбес.

Желип чуркап алыптыр,

Желпинип учуп Желжетпес,

Желпиништин тоосунан,

Жекшемби күнү чыгыптыр.

Эти кызып алыптыр,

Элире чуркап жаныбар,

Эринбей чуркаар чагы бар,

Желпинип чуркап отурса,

Жолдор калат созулуп,

Жолго жол кошулуп.

Булуттуу көктүн асты менен

Муңдуу чөптүн үстү менен.

Жалгыз ата туягы,

Жаратканым аны туябы.

Төрөкочкор атадан,

Төрөлүп тукум улаары.

Куржунда келген туягы,

Кудай аны туябы.

Атанын жалгыз кулуну,

Артында калган кургуру.

Бугу эненин тукуму,

Кагылайын жердештер.

Кандаш болгон берендер.

Куржунда келген баланын,

Купуя сыры ушулбу.

Улап айттым ушуну,

Улама кеп угулду.

Желпинип учуп Желжетпес,

Желпиништин тоосунан.

Жел сызгандын зоосунан,

Далай чөлдү аралап,

Даңкан чачып сабалап,

Жаратканга кылып салабат.

Агыш тоону аралап,

Артына далай жол таштап,

Жол таштаса, мол таштап,

Басаар жолу бүт таштак,

Байтак жолду аралап,

Желжетпес учуп келатат.

Агыны күчтүү суу кечип,

Алкынып учуп жер безип,

Келген дешет качкындар,