Universala Metodo

o irar til la quaresma strado

o persekutar la furtinto til la lago

2. Tempale:

o restar til hodie

o aranjar til morge;

o tri semani pasis til mea retroveno;

o prorogar til la saturdio

3. Figurale:

o la halo kontenas til 100 personi

o lua fervoro augmentis til l’emfazo

o kombatar por nia ideo til la lasta sospiro

o drinkar til la lasta guto

o til (la) rivido.

E 20. dum – uzesas nur tempale e montras plu longa duro kam la simpla en:

o dum pauzo en la debato ni manjis

o dum la lasta kongreso en Barcelona

39

o lente marchar dum l’acenso

o gardar dum lua absenteso

o dum la yuneso

E 21. Kompozita prepozicioni

1. Omna prepozicioni qui povas servar por montrar movado ad o de ulo povas kompozesar

per ad por la movado ad ulo, e per de por la movado de ulo. On povas separar ad o de per streko: puero falis aden (ad-en) l’aquo.

Exempli:

o La kurtajisto reverencis ad-dope e ad-avane.

o La dervisho iris de-dop la kolono.

o La felica patro elevas ilua infanto aden la aero.

o La ucelo flugis desub la tekto.

2. Ma on uzas la simpla prepozicioni vice la kompoziti se la frazo ipsa ja montras ta

movado, do se ula vorto o vorti en la frazo ja sat multe klarigas la movado ad o de ulo:

Exempli:

o La sango acensis en (vice aden) lua vizajo.

o La judikisto duktigis la kriminozo da la servisto en (vice aden) la karcero.

o Jus kande la chambristino pozis la krucho sur (vice adsur) la tablo, el hazarde

regardis en (vice aden) la spegulo, e vidis talmaniere elua makuloza vizajo.

o Ka vu ja jetis poka salo en (vice aden) la bolianta sauco?

F 14. do – deduktas (inferas) konkluzo de preirinta penso; la frazo kun la konjunciono do esas ulgrade la konsequo, rezulto o konkluzo de preirinta penso. On trovas do ofte apud

l’ imperativo.

Exempli:

o Balde la treno iros; hastez do se vu volas ankore departar!

o La tomi di la kolekto esas tre bone redaktita ad anke relative chipa; do l’unesma edituro

balde exhaustesos.

o Tahore l’atestanto esis en la proxima urbo, adminime segun enunco di ilua spozino;

tote neposibla esas do ke il povis spektar ta kruelajo.

Noto 9 – F 10, Adjuntajo pri nam, e F 13, pri pro ke

La konjunciono pro ke introduktas dependanta frazo qua kontenas argumento o motivizo

por la nemediata preiranta o posiranta chefa frazo, dum ke nam introduktas chefa frazo qua

same kontenas argumento o motivizo, ma por pre irinta frazo o penso.

Exempli:

1. Adminime tri dii ante komendez la bileti pro ke ja multa gasti advenis; nam me savas

ek (de) la pasinta yaro ke on povis tote ne plus obtenar bileto en la lasta dio. Do

obediez mea konsilo!

2. Pro ke kelka infanti poke sufras pro tuso, la tro angoroza patro interdiktas ad ilua

filiino vizitar la skolo. Nam il timas infekturo. Ma ilua timo esas tro multe exajerita;

nam ta tuso esas tote sendanjera.

3. Por ke tre granda sumo esas bezonata, il ne volas riskar ta entraprezo. (Od: Il ne volas

riskar ta entraprezo pro ke (od: nam) tre granda sumo esos bezonata).

F 15. ya – konfirmas, fortigas la penso od ideo expresita en la frazo. Korespondanta a ya esas

ofte ma.

Exempli:

1. Omno to esas ya bela; ma la maxim esas tamen la matrala amo.

40

2. Se me ya ultempe divenus tam richa kam ta viro, me certe plu bone uzus ta richajo.

3. Preske omnadie la homo ya havas l’okaziono vidar la kontrajo.

4. El ya ne esus veninta; ma la fratino maxim insistante konsilis to ad el.

5. Bon intenco povas ya valorar en la cielo, ma che la homi nur la fakto valoras.

6. Pro quo vu klamas tante forte? Me ya audis vu!

F 16. or – indikas nova argumento o motivo qua kompletigas ante la konkluzo la

rezono. Or opozesas a do, ed esas analoge a nam qua kontree sequas sempre la

konkluzo; or introduktas nur chefa frazo.

Exempli:

1. Prezente multa ofici esas vakanta qui qualifikesis quale promocal ofici. Or la konsilistaro

ne konsentis la necesa subvenco; ti ne povas okupesar.

La frazo en altra formo:

Or la konsilistaro ne konsentis la necesa subvenco; pro to ti ne povas okupesar.

Od: Ma ti ne povas okupesar pro ke la konsilistaro ne konsentis la necesa subvenco.

2. Me deziras promenar. Or nivas; do me ne ekiras, nam me timas la mala

vetero. Od: Or me timas la mala vetero; do me ne ekiras, nam nivas.

Od: Ma me ne ekiras pro ke me timas la mala vetero; nivas ya.

G 16. -ajo – uzesas por montrar:

1. Ago, fakto, stando apartenanta a la radiko o relatanta ule la radiko. La radiko + -ajo =

ago, fakto o stando qua esas tala qualan la radiko expresas, o qua esas l›ago di la

radiko. Radiko povas esar:

a. Adjektivo

absurdajo, agreablajo, bonajo, burleskajo, drolajo, dusencajo, facilajo, fortajo,