Quo Vadis

Tkač Makryn, da jakoha pryniecjena Vinicija, abmyŭ jaho, pryadzieŭ, nakarmiŭ, pasla čaho małady trybun, krychu asileŭšy, zajaviŭ, što jašče hetaje ž nočy raspačnie dalejšyja pošuki Lina. Makryn, jaki byŭ chryscijaninam, pacvierdziŭ słovy Chiłona, što Lin z staršym prezbiteram Klemiensam pajšli da Ostryjanuma, dzie Piotr mieŭsia chryscić cełyja hramady adeptaŭ novaje viery. Dla blizkich było viedama, što nahlad nad domam Lin daručyŭ pierad dvuma dniami niejkamu Hału. Dla Vinicija było heta dokazam, što ani Lihija, ani Ursus nie zastalisia doma, a pajšli taksama da Ostryjanuma. Dumka hetaja dała jamu polhu. Lin byŭ čałaviek stary, ciažka było jamu štodzień chadzić z Zatybra až za dalokuju Namentanskuju bramu i viartacca adtul, dyk, mabyć, u kaho-niebudź zatrymaŭsia za murami, a razam z im chiba j Lihija dy Ursus. Takim čynam jany ŭchililisia ad pažaru, jaki naahuł nie pierakinuŭsia na druhi bok Eskvilinu. U hetym usim Vinić bačyŭ apieku Chrysta; čuŭ jaje i nad saboju, dyk z sercam, bolš čym kali pierapoŭnienym luboŭju, prysiahaŭ Jamu ŭ dušy vypłacicca ŭsim žycciom za henyja vidavočnyja znaki łaski.

Tym bolš spiašaŭsia da Ostryjanuma. Znojdzie Lihiju, znojdzie Lina, Piatra i zabiare ich kudy-niebudź dalej, u svaje asiedłasci, choć by i ŭ Sicyliju. Rym haryć, za niekalki dzion budzie zniščany, dyk našto tut zastavacca na złybiadu, na bujanstva razbojnikaŭ? Tam zasłoniać ich šerahi karnych niavolnikaŭ, utulić cišynia vioski, i buduć spakojna žyć pad kryłami Chrysta i bahasłaŭlenniem Piatra. Kab anno ich znajsci.

A heta nie było lohka. Vinić pamiataŭ niadaŭnija svaje pierypietyi miž vijAApija j Zatybram, jak musiŭ kružyniać, kab dajechać da Partovaje darohi, dyk vyrašyŭ ciapier abyjsci horad z procilehłaha boku. Idučy Tryumfalnaju darohaju, lho było dabracca ŭzdoŭž raki až da mostu Emilija, adtul, minajučy Pincyjus, uzdoŭž Marsavaha pola, praz aharody Pampieja, Likuła i Salustyja na vijA-Namentana. Była hena najkaraciejšaja daroha, ale i Makryn, i Chiłon nie rajili joju puskacca. Ahoń, praŭda, nie achapiŭ dahetul taje častki horadu, ale ŭsie rynki j vulicy mahli być zahruvaščany ludźmi dy rečami.

Chiłon rajiŭ padacca praz Ager Vaticanus[62] až da Porta-Fłamina, tam pierajsci raku i, ciarespał vonkavych haradskich muroŭ, za aharodami Acylija da PortaSalaryja. Vinić, nadumaŭšysia, zhadziŭsia z henaj radaj.

Makryn musiŭ zastacca na starožy domu, ale vystaraŭsia dva muły, jakija mahli być prydatnymi i dla dalejšaha padarožža Lihiji. Chacieŭ taksama dadać i niavolnika, ale Vinić nie ŭziaŭ, spadziejučysia znoŭ napatkać addzieł pretoryjanaŭ, jak napiaredadni.

I cieraz chvilinu ŭdvuch z Chiłonam rušyli praz Janikulskuju viosku da Tryumfalnaj darohi. Na prahalinach byli i tut tabaryščy paharelcaŭ, ale praciskalisia praz ich z mienšymi ciažkasciami, bolšaja bo častka žycharoŭ uciakała da mora Partovaju darohaju. Za Septymijanskaj bramaj jechali miž rakoju i strojnymi aharodami Damicyi, mahutnyja cyprysy jakich čyrvanielisia ad pažaru, by ad viačerniaje zary. Daroha rabiłasia svabadniejšaj, časami tolki prychodziłasia prapichvacca praz nataŭpy napłyvajučaha sialanstva. Vinić jak maha pahaniaŭ muła, a Chiłon, jedučy tut ža za im, praz cełuju darohu baruzdziŭ sabie pad nos: — Nu, pažar užo zastaŭsia zzadu i ciapier hreje ŭ plečy. Nikoli na henaj darozie nie było šče tak vidno ŭnačy. O, Zeŭsie! Kali nie spusciš zalevy na hety pažar, dyk, značycca, nie lubiš Rymu. Moc ludskaja ahniu hetaha nie adužaje. Taki horad! Słužyła jamu Hrecyja dyj ceły sviet! A ciapier voś pieršy-lepšy hrek mahčymie pražyć svoj bob u jahonych papiališčach! I chto b hetaha spadziavaŭsia!.. Nie budzie ŭžo Rymu, ni rymskich panoŭ… A chto chaciecimie vałyndacca na pažaryščy, rabicimie heta smieła, pasvistvajučy. O, bohi!

Svistać nad takim svietaŭładnym horadam! Chto z hrekaŭ abo nat i barbaraŭ moh taho spadziavacca?.. A adnak možna svistać, bo kuča popiełu — ci zastaniecca pa vohniščy pastuchoŭ, ci pa zharełym horadzie — josć tolki kučaju popiełu, jakuju raniej ci pazniej razvieje viecier.

Tak razvažajučy, siud-tut advaročvaŭsia da pažaru i ŭziraŭsia na chvali ahniu z minaju adnačasna złoju i radasnaju. Pasla tałkavaŭ sabie dalej: — Hinie! Hinie! I nie budzie jaho ŭžo bolej na ziamli. Kudy ciapier sviet vysyłacimie svajo zbožža, svaju alivu, svaje hrošy? Chto jamu vyciskacimie zołata i slozy? Marmur nie haryć, ale krušeje ŭ vahni. Kapitol pojdzie ŭdryzh, Pałatyn — udryzh!

O, Zeŭsie! Rym byŭ jak pastyr, a inšyja narody — jak aviečki. Kali pastyr byŭ hałodny, zarezvaŭ adnu z aviečak, zjadaŭ miasa, a tabie, ojča bahoŭ, achviaroŭvaŭ skuru.

Chmaraŭładny! Chto ciapier budzie rezać aviečak, i ŭ čyje ruki ŭłožyš pastyrskuju puhu? Bo Rym haryć, ojča, tak hruntoŭna, jak by ty sam jaho zapaliŭ piarunom.

— Chutčej! — pryspiešvaŭ Vinić. — Što tam baruzdziš?

— Płaču nad Rymam, spadaru, — adkazvaje Chiłon. — Taki horad Joviša!