Quo Vadis

— Za dva dni padručajusia vystaracca tabie dazvoł vyjezdu z Ancyjuma na tak doŭha, dakul sam chaciecimieš. Papieja niejk paspakajnieła, i, nakolki mnie viedama, ničoha ad jaje nie pahražaje.

— A i siannia pytała, što ja rabiŭ u Rymie, choć vyjezd moj byŭ sakretny.

— Być moža, špiehavała ciabie. Ciapier, adnak, i jana musicimie ahladacca na mianie.

Vinić prypyniŭsia j kaža: — Pavał navučaŭ, što Boh časami pierascierahaje, ale ŭ varažbu vieryć nie dazvalaje, dyk baraniusia ad taje viery, i nielha abaranicca. Raskažu tabie, što zdaryłasia, lahčej mo budzie na sercy. Siadzieli my z Lihijaj u takuju noč, jak sianniašniaja, i ŭkładali sabie budučaje žyccio. Nie ŭmieju tabie vykazać, jak my čulisia ščaslivymi j spakojnymi. Naraz čujem ryk lvoŭ. Reč heta ŭ Rymie abydnaja, a adnak ad taje pary nie maju supakoju. Zdajecca mnie, jak by ŭ henym była złaviesnaja pahroza… Ty ž viedaješ: na tryvohu ja nie chutki, ale tady pačuvaŭsia tak, jak by tryvoha zapoŭniła ŭsiu ciemień nočy. Tak heta pryjšło raptoŭna j niespadziavana, što i ciapier hučyć uvuššu toj ryk, a serca ščymić ad tryvohi, jak by Lihija patrabavała maje abarony ad čahoś strašennaha… choć by j ad tych samych lvoŭ. Ja pakutuju. Dyk vystarajsia chutka dazvoł, bo kali nie, dyk pajedu biez dazvołu. Nie mahu tut siadzieć, kažu tabie, nie mahu!

Piatroni zrabiŭ sabie z hetaha smiech.

— Nu, da taho jašče nie dajšło, — kaža, — kab syny konsulskich mužoŭ abo ichnija žony byli addavany lvom na korm. Moža spatkać vas kožnaja inšaja smierć, ale nie takaja. Chto viedaje, ci hena byli lvy, ci hiermanskija tury, što nie horš ad ich rykajuć. Ja kplu z varažby i praznačennia. Učora noč była ciopłaja, i bačyŭ ja, zory padali, jak doždž. Nie adnamu zrabiłasia b motašna ad takoha javišča, a ja sabie padumaŭ: kali miž imi josć i maja, dyk prynamsi miecimu tavarystva!..

Na momant zamoŭk, pasla kaža dalej: — Nu a kali vaš Chrystus uvaskros, dyk, moža, i vas abajich uscieraže ad smierci.

— Moža, — adkazaŭ Vinić, uhladajučysia na zornaje nieba.

XLI

Neron hraŭ i piajaŭ himn na honar Spadyni Cypru ŭłasnaha aŭtarstva.

Byŭ taho dnia pry hołasie i adčuvaŭ, što muzyka jahonaja sapraŭdy paryvaje prysutnych, pačuccio hetaje dadavała siły hołasu, jaki vydabyvaŭ z siabie, i tak raschvalavała jahonuju dušu, što vyhladaŭ natchnionym. Až pasla sam zbialeŭ ad ščyraha ŭzrušannia. I, na dziva ŭsim, nie chacieŭ słuchać pachvały. Praz momant siadzieŭ z abapiortymi na cytry rukami dy pachilenaj hałavoju, pasla raptoŭna ŭstaŭ i kaža: — Ja zmučany, dajcie pavietra. Nastrojcie tym časam cytry.

Heta skazaŭšy, abkruciŭ horła šaŭkovaju chuscinaju.

— A vy chadziecie sa mnoju, — skazaŭ, zviartajučysia da Piatronija i Vinicija, što siadzieli ŭ kutku zali. — Ty, Vinić, padaj mnie ruki, bo nie maju siły, a ty, Piatroni, havary mnie pra muzyku.

Vyjšli na vykładzieny alebastram i pasypany šafranam pałacavy bałkon.

— Tut dychajecca svabadniej, — adazvaŭsia Neron, — rasčulenaj i sumnaj dušy majoj. Choć baču, što z hetym tvoram, na probu vam zapiajanym, mahu vystupić publična i što heta budzie tryumf, jakoha nikoli šče nie mieŭ nivodzin rymlanin.

— Možaš vystupić tut, u Rymie i Achaji. Padziŭlaŭ ja ciabie cełym sercam i dušoju, boski! — adkazaŭ Piatroni.

— Viedaju, na pachvały ty zanadta lanivy. I ščyry ty, jak Tulij Senecyjo, ale bolš znaješsia, čym jon. Skažy, što ty dumaješ pra muzyku?

— Jak słuchaju paeziji, jak hladžu na kvadryhu, kiravanuju taboju ŭ cyrku, na strojnuju statuju, pryhožuju sviatyniu abo malunak, jak ahortvaju suzdram usio, što baču, adčuvaju, jak u majim zachaplenni zmiaščajecca ŭsio, što hetyja rečy mohuć dać. A voś jak słuchaju muzyki, złašča tvajoj, adkryvajecca pierada mnoju štoraz novaja krasa i raskoša. Biahu za imi, łaŭlu ich, ale nie paspieju ich uspryniać u siabie, jak napłyvajuć novyja, by marskija, chvali, płyvučyja z biazmiežža. Dyk voś kažu tabie, što muzyka josć jak mora. Stajimo na adnym bierazie i bačym dalačyń, a druhoha bieraha dahledzieć nielha.

— Ach, jaki z ciabie hłyboki znaŭca! — dzivicca Neron.

Chvilinu špacyravaŭ moŭčki, tolki šafran cicha šuršeŭ pad nahami.

— Ty vykazaŭ maje dumki, — adazvaŭsia ŭrešcie Neron, — i dziela taho kažu zaŭsiody, što ŭ cełym Rymie ty adzin tolki patrapiŭ mianie zrazumieć. Tak.

Toje samaje i ja dumaju pra muzyku. Jak hraju ci piaju, baču takija rečy, ab jakich nie viedaŭ, što isnavali ŭ majoj dziaržavie abo na sviecie. Voś ja — cezar, sviet moj, usio mahu. Adnak ža muzyka adkryvaje mnie novyja krajiny, novyja hory j mory dy novyja raskošy, jakich nie viedaŭ dahetul. Časam nie ŭmieju ni nazvać ich, ni zrazumieć, adčuvaju tolki ich. Adčuvaju bahoŭ, baču Alimp. Niejki zasvietny pavieŭ achinaje mianie; ledź dabačvaju, by ŭ mhle, niejkuju biazmiernuju vielič, a supakojnuju dy tak jasnuju, jak uzychod sonca… Usia sfera naŭkoł mianie hučyć muzykaj, i pavinien tabie skazać, — tut hołas Nerona zachvalavaŭ sapraŭdnym zdziŭlenniem, — ja, cezar i boh, čujusia tady małym, jak pylinka. Dasi viery?