Quo Vadis

Niejki tak ža Kotta, jaki jamu heta raskazvaŭ, kazaŭ, što sviatary taje ž sviatyni zapaviaščajuć katastrofu horadu z hetaj pryčyny abo evientualna rujnu vialikaha domu, jakuju lho adviarnuć tolki vialikimi achviarami.

Aŭł, vysłuchaŭšy heta, vykazaŭ dumku, što takich znakaŭ nie možna, adnak, puščać mima vušej. Bahi mohuć być zahnievany pierabranaj mieraj złačynstva, niama čaho hetamu dzivicca, a dziela taho ekspijacyjnyja achviary zusim da miejsca.

Na heta Piatroni: — Tvoj dom, Płaŭcie, nie josć tak vialiki, a žyvie ŭ im vialiki čałaviek; mo j, praŭda, zavialiki na tak marnaha ŭłasnika, ale taksama zamały. A kali raschodzicca pra rujnu tak vialikaha, naprykład, jak «domus transitoria»[17], to ci apłacicca nam davać achviary, kab addalić henu rujnu?

Płaŭt nie adkazaŭ na heta pytannie, hetym krychu kranuŭ Piatronija, pry cełym bo niedachopie pačuccia roznicy miž dabrom i złom nie byŭ jon, adnak, nikoli danoščykam, i možna było z im hutaryć zusim biaspiečna. Voś ža zmianiŭ znoŭ hutarku i pačaŭ vychvalać pamieškannie Płaŭta, dobry hust u jahonaj abstanoŭcy.

— Staraja heta siadziba, — adkazaŭ Płaŭt, — u jakoj ničoha nie zmianiłasia ad času ŭnasledžannia jaje.

Pry adsunienaj zasłonie miž atryjumam i tablinumam dom adkryty byŭ navylet, tak što praz tablinum, praz nastupny pierystyl i zalu za im, zvanuju «ekus», voka biehła až u park, što krasavaŭsia zdalok, moŭ jasny malunak, apraŭleny ŭ ciomnuju ramu. Viasiołyja dziciačyja smiechi niaslisia adtul.

— Ach, vajavoda, — azvaŭsia Piatroni, — dazvol nam bližej prysłuchacca da taho ščyraha smiechu, jakoha tak siannia mała.

— Kali łaska, — zaprašaje, ustajučy, Płaŭt. — Heta moj mały Aŭł i Lihija zabaŭlajucca špurlakom. Ale, što da smiechu, dumaju, Piatroni, što žyccio tvajo ŭ im tonie.

— Žyccio josć vartaje smiechu, dyk smiajusia, — iranizuje Piatroni. — Tut, adnak, smiech zvinić inakš.

— Piatroni, — dadaŭ Vinić, — smiajecca, bač, nie ŭ jasny dzień, a ŭ načy.

Tak hutaračy, prajšli praz uvieś dom i vyjšli ŭ vaharod, dzie Lihija j mały Aŭł hulali z špurlakami, jakija adumysnyja niavolniki, tak zvanyja «sferystyja», padymali im z ziamli j padavali ŭ ruki. Piatroni kinuŭ bystrym vokam na Lihiju, mały Aŭł, zhledzieŭšy Vinicija, prybieh vitacca, a toj, prachodziačy, skłaniŭ hołaŭ pierad krasuniaj, što stajała z špurlakom u ručcy i razviejenymi krychu kosyńkami, zaziachanaja j rumianaja.

Ale ŭ vaharodnym tryklinijumie, acienienym zielenniu vinahradu j kazinaha ziełla, siadzieła Pamponija Hrecyna, dyk pajšli pryvitacca z joju. Piatroniju, choć nie byvaŭ u Płaŭtaŭ, była jana znajomaja, spatykaŭ bo jaje ŭ Antystyi, dački Rubełla Płaŭta, dyj u Senekaŭ, u Palijona. Nie biez peŭnaha podzivu hladzieŭ na jejny pavažny, ale pahodny sum, šlachotnasć pastavy, žestaŭ, słoŭ. Pamponija da taho błytała jahonyja paniacci ab žančynach, što heny raspuščany da krajnasci j samapeŭny, jak nichto ŭ Rymie, čałaviek nie tolki pačuvaŭ da jaje peŭnaha rodu pašanu, ale jak by rabiŭsia mienš samapeŭnym. I ciapier voś, dziakujučy joj za apieku nad Vinicijem, ustaŭlaŭ jak by mimachodź słova «domina», jakoje nikoli nie zbiahała jamu na jazyk, kali hutaryŭ, naprykład, z Kalvijaj Kryspiniłaj abo Valeryjaj, Salinaj dy inšymi žančynami z vialikaha svietu. Padčas vitannia j padziaki pačaŭ taksama zaraz narakać, što tak redka bačacca, što nie možna spatkać jaje ani ŭ cyrku, ani ŭ amfiteatry, — na heta adkazała jamu spakojna, pałažyŭšy svaju dałoń na mužavaj: — Starejem dyj aboje štoraz bolš lubim chatniaje zacišša.

Piatroni chacieŭ piarečyć, ale Płaŭt dadaŭ svajim svistavatym hołasam: — Dy štoraz čužejšymi čujemsia siarod ludziej, jakija navat našych rymskich bahoŭ zavuć hreckimi imionami.

— Bahi stalisia ŭžo tolki rytaryčnymi fihurami, — kaža niadbała Piatroni, — adyž rytorycy vučyli nas hreki, dyk i mnie, naprykład, lahčej skazać Hiera, čym Juno.

Heta skazaŭšy, abiarnuŭ vočy na Pamponiju, moŭ u jejnaj prysutnasci nie mahło jamu bolš nijakaje słova zbiehčy na dumku; nastupna pačaŭ zapiarečvać tamu, što kazała pra starasć: — Ludzi starejucca, praŭda, chutka, ale josć takija, što žyvuć zusim inšym žycciom. Aprača taho josć cery, ab jakich Saturn jak by zabyŭsia.

Piatroni havaryŭ heta z peŭnaj nat ščyrasciaj, Pamponija bo, choć schilała ŭžo z žycciovaha paŭdnia, mieła niezvyčajnuju sviežasć cery, a pry drobnaj hałavie j tvary byvała, što pamima svaje čornaje sukni, mima pavahi j sumu, vyklikała ŭražannie zusim maładoje žančyny.

Tym časam mały Aŭł, jaki padčas prabyvannia Vinicija ŭ ichnim domie združyŭ z im, padyjšoŭšy, pačaŭ jaho zaprašać da hulni ŭ špurlaka. Za chłopcam uvajšła ŭ tryklinijum i Lihija. Pad firankaj zieleni z ihrajučymi kasulami na tvary pakazałasia ciapier Piatroniju pryhažejšaj, čym na pieršy pahlad, i sapraŭdy padobnaj da niejkaj nimfy. Jašče nie vitalisia dahetul, dyk ustaŭ, skłaniŭ pierad joju hołaŭ i, zamiest zvyčajnych vitalnych słoŭ, pačaŭ cytavać skazy, jakimi Adysiej vitaŭ Naŭzikaju: