Мінскі напрамак. Том І

Але заняткі не «высушвалі» яго. У яго хапала часу i на многае іншае. Ён вельмі захапляўся спортам, прычым не якім-небудзь адным, a многімі: быў i лыжнікам, i валейбалістам, i баскетбалістам, i стралком.

Калі ён вучыўся на трэцім курсе, у Акадэміі праводзілі пераход на лыжах з Масквы ў Нарафамінск. У дзень пераходу сакавіцкае сонца прыгрэла, i снег пачаў хутка таяць. Ісці было вельмі цяжка. Многія курсанты, сышоўшы з лыжні, паехалі на машыне.

— Кідай, Ваня! Здавайся... вясне! — параіў яму таварыш.

Чарняхоўскі не здаўся, дайшоў да канца, i не проста дайшоў, a заняў першае месца на курсе...

Любіў ён па-ранейшаму музыку, любіў спяваць, асабліва ўкраінскія песні...

Скончыўшы Акадэмію, Чарняхоўскі некалькі год служыў у Беларусі — у Бабруйску i ў Гомелі. Перад вайной яго перавялі ў Рыгу.

Вестку пра вайну Іван Данілавіч пачуў у лагерах пад Шауляем, куды яго танкавая дывізія прыехала з Рыгі на летнія заняткі...

Ён пачынаў вайну палкоўнікам, а праз тры гады быў ужо генерал-палкоўнікам, камандуючым фронта. Ён рос так хутка не таму, што яму шанцавала. Не, Чарняхоўскі не быў проста «шчасліўцам». Тыя выдатныя аперацыі, якія ён праводзіў, камандуючы дывізіяй, а пазней корпусам i арміяй, якая праславіла сябе пад Варонежам пераправай цераз Дняпро, вызваленнем Кіева i многімі іншымі баямі, — не былі выпадковымі ўдачамі. У кожнай удачы былі вынікі вялікіх ведаў i вопыту Чарняхоўскага, набытага многімі гадамі вучобы, яго ваеннага таленту, і, апрача таго, — агромністай, часта нявіднай пабочнаму воку, падрыхтоўкай да ўсіх бітваў тысяч салдат i афіцэраў, усёй найскладанай «гаспадаркі».

Чарняхоўскі часта напамінаў афіцэрам, што важнейшая асаблівасць савецкай ваеннай навукі — гэта старанная падрыхтоўка аперацыі i забеспячэнне яе ўсім неабходным. Ён строга караў тых, хто спадзяваўся на «авось», на «як-небудзь», здымаў ix з адказных пасад, не лічачыся ні са званнямі, ні з заслугамі.

— Той, хто хоча лёгкай работы — выпадкова стаў камандзірам, — часта гаварыў ён афіцэрам.

2...

Чарняхоўскі амаль паўтара сутак ездзіў па пярэдняму краю, знаёмячыся са становішчам у розных часцях.

Цяпер камандуючы вяртаўся ў штаб фронта.

Адкінуўшыся на мяккую спінку, прама, як бы ганарліва трымаючы галаву, ён сядзеў за рулём аўтамашыны, спакойна i звыкла круцячы баранкай. Чарняхоўскі веў машыну сам не ў першы раз за гэтыя дні: ён не аднойчы загадваў шаферу памяняцца месцамі — i садзіўся за руль.

Шафёр адчуваў сябе без справы няёмка, i ў яго быў строгі i прытоена вінаваты выгляд. Хоць ён i ведаў, што камандуючы калісьці быў таксама шафёрам, вазіў дырэктара завода ў Новарасійску, ён усё ж не мог прызвычаіцца да таго, што прыходзіцца сядзець «пасажырам».

— Водзіце вы смела... — прамовіў шафёр, якому было прыкра маўчаць.

— Люблю — каб з «ветрыкам»!..

У Чарняхоўскага фуражка была па-юнацку крыху ссунута набакір.

Машына імчала па дарозе, мінаючы вёскі i палі. Твар генерала халадзіў ранішні вецер, які ўлятаў у машыну. Халадок гэты быў прыемны, ён праганяў санлівасць, што апаноўвае чалавека на світанні.

Машына адышла ўжо далёка ад пярэдняга краю.

Генерал-палкоўнік заўважыў наперадзе, на другой дарозе, некалькі танкаў, што хутка імчалі наперарэз. Танкі ішлі адзін за адным. Убачыўшы «трыццацьчацвёркі», камандуючы прыўзняўся на сядзенні.

Гэта быў родны, блізкі сэрцу малюнак. Чарняхоўскі доўгі час быў танкістам; з пачатку вайны, амаль цэлы год, ён камандаваў танкавай дывізіяй. Колькі разоў прыходзілася самому вадзіць «трыццацьчацвёркі» па ваенных дарогах i ў бой!

Праехаўшы яшчэ крыху, Чарняхоўскі заўважыў у хмызняку каля дарогі прыкрытую галлём «трыццацьчацвёрку».

Ён спыніў машыну. Накінуўшы плашч-накідку, рассоўваючы мокрае вецце, падышоў да танка. Поблізу стаяла яшчэ адна «трыццацьчацвёрка», па знаку на вежы якой ён даведаўся, што тут машыны са славутага гвардзейскага корпуса.

Каля танка якраз завіхаўся баец. Ён толькі павярпуўся, каб ісці, напэўна, да свайго люка, калі сустрэўся з Чарняхоўскім.

Танкіст паспешліва i насцярожана акінуў позіркам чалавека ў плашч-накідцы, не зусім упэўнена прывітаўся.

— Што вы тут робіце? — Ваюем...

Баец раптам казырнуў i бегам падаўся да люка.

— Пачакайце, таварыш...

— Няма калі... Зараз камандзіра паклічу...

I ён схаваўся ў люку. «Прыём не вельмі далікатны», — падумаў камандуючы, не скідаючы плашчнакідкі.

Праз хвіліну з машыны саскочыў другі танкіст. Прывітаўшыея, ён папрасіў дакументы, i Чарняхоўскі падаў пасведчанне.

Раскрыўшы яго, танкіст здзіўлена i вінавата зірнуў на камандуючага.

— Выбачайце, таварыш генерал. Вінаваты. Не бачыў яшчэ ніколі... Чуць — чуў многа, а бачыць... — ён схамянуўся i назваў сябе:

— Гвардыі старшы лейтэнант Лагуновіч. Аляксей далажыў, чым займаецца яго рота, якая з батальёнам удзельнічала ў начных занятках.

— Чаго ж стаіць рота, таварыш гвардыі старшы лейтэнант?

— Затрымка. Чакаем вестак ад разведкі... Чарняхоўскі запытаўся, ці часта бываюць у брыгадзе начныя заняткі.

— Два-тры разы кожны тыдзень, таварыш генерал. Камандуючы пацікавіўся, ці даўно Аляксей у брыгадзе i ці даўно на фронце.

— Дарэчы, з якіх мясцін вы родам?