Мінскі напрамак. Том І

Тыя два тыдні жыццё ў брыгадзе Ермакова было трывожнае: некалькі разоў узнікалі гарачыя баі з карнікамі. Брыгада была ўвесь час «на нагах»: мянялі месца, каб унікнуць пятлі, якую імкнуліся накінуць карнікі. На хаду, як можна, стараліся падлячыць раны, папоўніць парадзелыя рады новымі людзьмі.

Сумна i панура сустракалі партызан родныя вёскі. Усюды чарнелі папялішчы. Пуста было на вуліцах. Вецер гнаў попел, абсыпаў ім траву.

Гітлераўды ў вёсках насадзілі ўсюды ўпраў, панаставілі паліцаяў. Па дарогах да станцый аўтаматчыкі гналі натоўпы дзяўчат, каб адправіць у Германію.

У сёлах на былой «партызанскай зямлі» ўсюды лютавалі гестапаўцы, здраднікі i рабаўнікі. Людзі жылі ў страху i жудасці.

Як толькі партызаны вярнуліся ды крыху ўладаваліся з дарогі, яны сталі «расчышчаць зямлю» ад гэтай погані. У першы ж дзень Ермакоў разагнаў два бліжэйшыя да брыгады гарнізоны.

...Надвечар людзі збіраліся на аперацыі. Ішлі разведчыкі ў далёкія вёскі, на торфазавод, які аднавілі немцы. Дзве групы накіроўваліся граміць гарнізоны. Ермакоў сам праверыў, як яны падрыхтаваліся, перадаў ім свае парады.

Адну трупу, якая выпраўлялася ў Сялюцічы, узначальваў Васіль Крайко.

У яго групе быў славак Ляхора, рослы хударлявы хлопец, старанны i дабрадушны, якога ўсе лічылі чэхам. На ім была гімнасцёрка, увабраная ў рудыя суконныя штаны, якія ён любіў насіць з напускам на боты.

Ён прышоў у брыгаду каля года таму, уцёкшы з нямецкага ахоўнага батальёна, куды яго сілком мабілізавалі ў Славакіі. Ляхора перад тым як прыйсці ў брыгаду быў у Сялюцічах, з якіх яго i прывяла ў лес дзяўчына-сувязная.

— Іду дамоў!—пажартаваў славак.— Ці жывая там Ганка?

Ён, было чуваць, вельмі трывожыўся пра яе.

Вася ў гэты вечар быў узрушаны. На тое ў хлопца меліся важныя прычыны: камісар сказаў, што заўтра будуць прымаць Васіля ў партыю. Ен прасіў, каб да пачатку сходу Вася пастараўся вярнуцца ў атрад.

Хлопцу хацелася ў гэтую ноч зрабіць што-небудзь незвычайнае. Азіраючыся назад, Васіль з непакоем адчуваў, што ў яго жыцці мала было такіх гераічных учынкаў, якімі можна было б ганарыцца...

Ды i наогул усё ў яго яшчэ так няясна. Ен усё думае, што будзе рабіць, калі вайна скончыцца, i — нічога пэўнага. Ніяк не знойдзе аднаго,— i тое вабіць, i другое. Калісьці ён ірваўся паехаць у Арктыку, потым у вайну, пасля таго, як расстралялі бацьку, хацеў вярнуцца дамоў, стаць з цягам часу на яго месца, дырэктарам МТС. А цяпер рашыў — будзе вынаходцам.

Не, гэта ўжо цвёрда, ён будзе вынаходцам. Добра — шукаць, шукаць, ламаць галаву І, нарэшце, дабіцца, дайсці да свайго. Выдумаць якую-небудзь такую машыну, каб яна магла нячутна падыходзіць да варожых дотаў i біла б ва ўпор, а каб яе нішто не магло разбіць.

Сялюцічы былі даволі далека ад размяшчэння брыгады, i група падышла да ix толькі апоўначы.

У рэдкім хмызняку Ваоіль спыніў байцоў, вырашыўшы яшчэ раз папярэдне разведаць вёску. Ён паслаў наперад хуткага i асцярожнага Ляхору з двума хлопцамі. Тут у крайняй хаце жыла знаёмая славаку дзяўчына, сувязная, ад якой, на яго думку, можна было даведацца пра ўсё, што ім трэба.

Партызаны сядзелі ў хмызняку i чакалі. Было ціха. Адно недзе на сяле чулася п'яная песня — асіплыя, прапітыя галасы то крычалі на ўсё горла, не слухаючы адзін аднаго, то зусім заціхалі.

Ляхора i хлопцы вярнуліся не адны. З імі была дзяўчына,— яна ў цемры старалася разглядзець хлопцаў, што абступілі з усіх бакоў.

— А тут паліцаі брахалі, што ўсіх перабілі, а Тураўца i Ермакова павесілі! — Твару дзяўчыны ў змроку амаль не было відаць, i толькі па голасу адчувалася, як яна рада таму, што яны прышлі.

Дзяўчына сказала, што частка салдат i паліцыі размяшчаецца з краёў сяла — нясуць варту, большасць жа ix у хаце каля паліцэйскай управы. Некалькі гітлераўцаў гуляюць у млынара,— гэта яны i крычаць.

Вася пра млынара яшчэ раней чуў: кулак, ссыльны, невядома як вярнуўся ў пачатку вайны. Збожжа ў яго было багата, гнаў самагонку i п'янстваваў з паліцаямі. Калі гітлераўцаў турнулі адсюль, млынар недзе быў знік, а цяпер вось зноў выплыў.

Паліцаі ў сяле адчуваюць сябе спакойна: яны яшчэ, напэўна, не ведаюць, што партызаны вярнуліся.

— Тут адзін з партызан служыць у ix,— сказала раптам дзяўчына.— Грэчка, можа, ведаеце?

— Грэчка?— Васілю ўспомнілася тая раніца, калі памёр Шабуня.

«Значыць-такі праўда — Грэчка ўцёк».

— У, шкура!— аж скрыгнуў зубамі Вася,— Перабег, падлюка!

Другія партызаны, што ведалі Грэчку, былі таксама ўражаны i разгневаны.

— Эх, няхай ён мне пападзецца толькі! — пагразіўся адзін з ix.

— Можаш правесці нас непрыкметна да той хаты... да ix гняздо? — запытаўся Васіль у дзяўчыны.

— Чаму ж не! От, яшчэ пытаецеся... Я вас пад самае акно падвяду...

Вася накіраваў частку партызан, каб зняць варту, а сам з іншымі стаў гародамі прабірацца ўслед за дзяўчынай. Яна вяла ix па нейкіх, адной ёй вядомых, сцежках. Пералезлі жардзяны плот, потым адзін за адным ішлі па разоры, перайшлі грады і, нарэшце, апынуліся ў невялікім садку. Крыкі несліся з хаты непадалёк.

Дзяўчына спынілася: тут яны.