Мінскі напрамак. Том І

Танкісты адразу заварушыліся, загаманілі, задымілі цыгаркамі. Быстроў кінуў нейкае дасціпнае слова, вакол зарагаталі. У дружным рогаце вылучаўся галасок Гогабярыдзе. Нельга было не засмяяцца, чуючы гэты бесклапотны, заваблівы рогат.

Аляксей насыпаў з пачка тытуню, згарнуў цыгарку i падышоў да Якавенкі прыкурыць.

— Казаў жа я табе: спакойна, не газуй...— дайшоў да яго жорсткі чысты голас. — Добра, што тут — на занятках так, a калі б... у баі? Калі б у баі, што тады?!

«Колышаў»,— пазнаў Аляксей i мімаволі ўсміхнуўся сам сабе той усмешкай, з якой дарослыя сочаць за дзецьмі. Яго ўзрушыла гэтая маладая сардэчнасць у голасе, чыстата i наіўная прастата: «А калі б у баі?..» i ён падумаў, які яшчэ малады-зялёны лейтэнант.

Было ў гэтым голасе штосьці такое, што кранула сэрца Аляксея, што міжвольна нарадзіла ў ім думку: з Колышава будзе салдат. Добры камайдзір будзе.

3...

Нягадана ў звыклы круг думак Аляксея ўварваліся такія, якія, здавалася, не мелі ніякага дачынення да яго камандзірскіх абавязкаў.

У выходны дзень, вярнуўшыся ўранку са сталовай, Аляксей выправіўся ў вёску. Ідучы па сцежцы цераз лес, напрасткі, ён хвілін праз дваццаць падыходзіў ужо да хат, калі насустрач трапіўся камандзір брыгады.

Сустрэча гэта была непрыемнай Аляксею: ён адчуваў, што Бяссонаў непрыязна адносіцца да яго. Камбрыг аднойчы паказаў, што ён помніць i не забывае таго, што Аляксей падвёў яго ў першыя дні адпачынку. Бяссонаў быў скупы на пахвалу i памятаў кожны выпадак, калі яго «падводзілі».

— Куды? Чаго?

— Шэфства ўзяць, таварыш гвардыі палкоўнік,— чотка, але насцярожана адказаў Лагуновіч.

— Якое шэфства? Над кім? Над якою-небудзь вясёлай удавой?— палкоўнік нахмурыўся.— Глядзі ў мяне!

— Праўду кажу, таварыш гвардыі палкоўнік,— шэфства сапраўднае.

— Што за шэфства?

— З брыгадзірам адным я тут пазнаёміўся. Выпадкова... Запытаўся, як жыццё? А яна, брыгадзір, махнула рукою, кажа, ведама, жыццё якое. Далі б вы адзін танк, тады б іншая размова...

— Танк! Што выдумала!

— У ix на увесь калгас, таварыш гвардыі палкоўнік, чатыры кані, i араць, i вазіць лес, i сена... A коні якія, няшчасце адно.

— Ведаю. Сам бачыў... Ну i што ж ты зробіш? Паспачуваеш?

— Яна прасіла зайсці, таварыш гвардыі палкоўнік. Дазвольце?— Старшы лейтэнант, якому яўна не хацелася прадаўжаць размову, прыклаў руку да казырка.

У твары палкоўніка мільганула штосьці жорсткае, але ён стрымаў сябе.

— Ідзі, паглядзі. Дзень вольны... Ды роту не забывай!

Аляксей вярнуўся перад вечарам. У зямлянцы ён якраз застаў Якавенку, які латаў свой камбінезон. Палтаўчанін, здаецца, ніколі не сядзеў без працы.

— Ну, вось пабыў я ў гасцях,— пачаў адразу Аляксей, — наглядзеўся ўсяго-ўсялякага...

— Ты б паеў спачатку,— параіў Якавенка,— потым раскажаш. Слова не верабей, не ўцячэ, даганяць не прыдзецца.

— Ды я паабедаў, пачаставалі! Самагон быў, закуска была... Толькі мне нічога ў рот не ішло...

Ён узяў з вечка кацялка аладку.

— Вось я i пазнаёміўся з тутэйшымі калгасніцамі... Цягавіты, моцны народ — жанчыны! Аруць, гаспадараць не горш за мужчын... Адна там Ганка Філімонава, такая нявідная жанчына, на ворыве проста рэкорды ставіць. Людзі, адным словам, там што трэба!.. Коней няма, на каровах усё ворыва выцягнулі, гной вазілі. Не ўсё, праўда, управіліся засеяць, але хлеб павінен быць. «Галодныя не будзем, i вас не пакінем без хлеба, салдацікі», — кажуць. Толькі, ведаеш, вельмі крута ім даводзіцца, так цяжка, што глядзець нельга спакойна.

— Ну, то хіба оцэ толькі ў ix,— сказаў разважліва Якавенка тонам, якім гавораць з малодшым братам ці з сынам.

Аляксей не звярнуў увагі на гэты тон, ён прывык, што Якавенка i да яго, i да іншых сяброў адносіцца нібы старэйшы, прывык да гэтай, па-бацькоўску лагоднай, павучальнай манеры гаварыць.

— Чакай, ты паслухай!— нецярпліва перабіў Лагуновіч. — Не толькі ў ix... A хіба ад гэтага лягчэй мне, што не толькі ў ix?! Тут, акрамя ўсіх бядот, якія ты ведаеш, яшчэ i ix асабістая — старшыня. Каўрыжка яго прозвішча. На выгляд — так, бясслоўнае стварэнне, цялё рахманае. «Э-э, што мы зробім, бачыце-е рээ-зруха,— перакрывіў Лагуновіч.— Вэ-эйна. Ось адужаем. немца, тэ-эды...» Замест таго, каб падымаць людзей, падбадзёрваць, сам сее паніку. «Ну, што мы атрымаем з гэтай зямлі! Пуп парвеш, а толку мала...» A між тым, заўваж, хату сабе стаўляе, лесу навазіў.

Хваляванне, гарачнасць Лагуновіча пачалі пераходзіць да Якавенкі.

— Оцэ Каўрыжка!— пакруціў ён галавою.— Нэ дужэ смачная!