Дзённік суддзі Верасаўца

На цэнтральнай вуліцы каля чатырохпавярховага дома Марк Антонавіч зачапіў некага плячом. Аглянуўся — гэта быў домакіраўнік Мацвей Пакаціла. Той таксама спыніўся, задраў галаву і ўпяўся позіркам некуды ў вокны апошняга паверха. Адтапыранае вуха яго быццам варушылася — так напружыўся ён увесь. Марк Антонавіч прабег вачамі па ўсяму фасаду: можа, ужо хто на балконе бялізну развесіў пад вецер? Але нічога падазронага не заўважыў. «А нешта ж такі, відаць, угледзела Мацвеева вока»,— падумаў зацікаўлена. Ступіў да Пакацілы, крануў яго за руку.

— Чым залюбаваўся?

Мацвей маўчаў. Навіслы над каўняром карак бугрыўся, наліваўся чырванню.

— Улаўліваеш? — Пакаціла лыпнуў вачамі.— Аж свідруе ўсярэдзіне…

Зверху даносілася бадзёрая мелодыя. Горды звонкі голас спяваў пра мужнае сэрца, што вядзе некуды ўдалеч. Марку Антонавічу здалося, што іменна гэтай песні якраз і не хапала яму ў тую мінуту — так хацелася, каб нешта харошае, няўрымслівае бударажыла душу.

— У гэтай песні, брат, сама Расія…— у захапленні сказаў ён.

Пакаціла адступіў на крок.

— Шыбы, кажу, улаўліваеш?

Не чакаючы адказу, ён крутнуўся і пайшоў.

Марк Антонавіч закурыў. Зацягнуўся дымам, падумаў: якія шыбы?

Зноў Марк Антонавіч убачыў Пакацілу праз акно ў кабінеце начальніка жыллёвага ўпраўлення. Пад акном расла маладая ліпка, і на чыста пабеленай сцяне кабінета парывіста гойдаўся лёгкі цень ад яе тонкай галінкі. Мацвей размахваў рукамі, быццам лавіў яго. Крычаў. Словы былі гулкія, важкія. Ён даводзіў, што летась недзе ў іншым горадзе сам бачыў, як з акна верхняга паверха ўпала шыба і ўдарыла па галаве прахожага. Была заваруха, чуў — папацягалі ў пракуратуру і вінаватых, і невінаватых.

Марка Антонавіча ўразіла, як хутка можа мяняцца гэты на выгляд рахманы таўстун. Ці даўно ён быў засяроджаны і як бы напалоханы, а цяпер, бач, разышоўся! Праўда — яна і сілы, і рашучасці надае чалавеку. Яна распаліць…

— Робяць — абы з рук, абы камісія толькі прыняла. Што, няпраўду кажу? — абураўся Пакаціла.— I яшчэ хваляцца: «Мы, будаўнікі!..» Прэміі толькі атрымліваюць, а тут бегай праз іх. Што ў мяне — сэрца з паралону?

«Правільна, крый,— у думках падтрымліваў яго Марк Антонавіч.— За такое трэба…» З’явілася жаданне зайсці ў жылупраўленне і сваё слова сказаць. Пэўна, ён і зайшоў бы, ды ў тую мінуту шырока расчыніліся дзверы, і Пакаціла борзда вышмыгнуў на тратуар. Ён намерыўся перайсці вуліцу, ступіў, але, відаць, падсвядома адчуў на сабе пільны погляд. Азірнуўся. Марку Антонавічу хацелася неяк аддзякаваць Пакацілу за шчыры клопат, ды ён не ведаў, як гэта лепш зрабіць.

— Здорава ты, брат…— Ён падышоў.— Відаць, набалела…

Домакіраўнік пазіраў сярдзіта, тым не менш Марку Антонавічу здавалася, што ён зараз усміхнецца.

— Во дзе яны цяпер усе ў мяне.— Пакаціла ляпнуў рукой па кішэні.— А ты мо хацеў што? Дык гавары, не цягні, мне ў лазню трэба. 3 венічкам, пад парок.— Прыўзнятыя бровы выказвалі задаволенасць. На момант здалося, што ён забыўся і пра шыбы, і пра гарачую спрэчку, якая так раз’ятрыла яго, і пра нікчэмных бракаробаў.

— Я чуў тваю гаворку. Правільна, Мацвей, з такімі нечага цацкацца,— пахваліў Марк Антонавіч домакіраўніка.

Пакаціла падсунуўся да яго ўсутыч. Сцепануў крутым плячом, падміргнуў:

— Канечне ж, правільна. Тут толькі празявай… А цяпер, калі каго прыстукне, мая хата з краю. Начальнік жылупраўлення дакладную ў мяне прыняў? Прыняў. I на копіі распісаўся. Хі-хі…

Хаваючыся ад ветру, Пакаціла паставіў каўнер. Згорбіўся, уцягнуў галаву ў плечы.

Марк Антонавіч маўчаў, не ведаў, як успрымаць яго словы пра дакладную: жартам або ўсур’ёз? Але неўзабаве пачаў усведамляць, што гэта сур’ёзна: на твары Пакацілы застыў выраз бязлітасыасці. Гэта было неверагодна, але Марк Антонавіч мусіў верыць сваім вачам.

Ён збянтэжана глядзеў на Пакацілу. Раней ён не заўважаў на азызлай шчацэ Мацвея валасатую радзімку. А цяпер вочы быццам зачапіліся за яе.

— Чаго сіпіш? Гавары, як трэба,— сказаў Марк Антонавіч, асільваючы абурэнне.

— А як — трэба? — Вочы Пакацілы злосна бліснулі.

— Дык гэта ты такую праўду шукаў?

— Якую такую?

— Значыць, табе галоўнае — каб ты не адказваў. А калі сапраўды прыстукне каго — няхай?

— Слухай, ёлупень, ты чаго прыстаў да мяне? Каціся ты сваёй дарогаю! — Пакаціла са злосцю і пагардай паглядзеў на яго. Ужо на хаду павярнуўшыся, гучна кінуў: — Ёлупень, дурыла стары! Прычапіўся чорт ведае чаго!

Марк Антонавіч доўга глядзеў у той бок, дзе за вуглом знікла прыгорбленая постаць…

Апоўдні, невядома адкуль узяўшыся, над горадам пранеслася запозненая навальніца. 3 таго часу задажджыла.

Непагадаь не перашкаджала Марку Антонавічу. Ён па-ранейшаму кожны дзень хадзіў на прагулкі. Вярнуўшыся, вешаў у калідоры мокры адубянелы дажджавік, ставіў на пліту ў кухні чайнік. Піў чай, адаграваўся. Потым браўся што-небудзь рабіць. Майстраваў вешалку, розныя паліцы для кухні, рамантаваў прас, фарбаваў скрынкі для кветак. I чакаў Толіка са школы. Прыемна было ўяўляць, як хлапчук шпарка і лёгка ўзбягае на ганак, шырока расчыняе дзверы і паведамляе з парога:

— Па геаграфіі пяцёрка, па спевах — чатыры!