Бабалардын жанырыгы

Калың журт дагы Беккулу атанын марттыгын өтө жактырган. «Март болсо Беккулу байдай болсун тигине кулу күлүк чаап жыргап жүрөт»– дешкен.

Желгара жаныбар укмуш ат болду. Ал Манас жомогундагы Алгара сыяктуу болуп калды. Балдар дагы Желгара жаныбарды Баатыр Коңурбайдын Алгарасына окшоштуп төмөндөгү ырды чыгарышкан.

Минген кезде жарашат,

Каабындын кара аты.

Капталында бар эле,

Калдайган эки канаты.

Каабын кара тору кара мурут, куш мурун тултугуй бет балжайган жигит эле. Ал дайыма кундуз тебетей кийип сыланганды жактырган.

Качып баратып Каабын арманданды « Атаңын көрү бекер кылган экем, атанын эле айтканы боюнча болгонумда эмне? Мындай азап-тозокко учурабайт элем. Булар мени соо койбой калды» – деди оюнда.

Жолчоро:

– Беккулу атам ушул кара атты Каабынга бекер берген аны өз баласындай көрчү эле.

Куугунчулар Каабынды кууп жүрүп отурушту. Бат эле түн кирип, жылдыздар жымыңдап чыкты. Акыры эч нерсе көрүнбөй калганда, куугунчулар чоң таштын түбүнө келип, эс алып тамактанышты. Бирөө атка сак болуп кайтарып жатышты. Калганы эки жактан эптеп кургак отун чогултуп, жаа менен атып алган кекиликти куйкалап жешти. Калгандары эки жакты Каабын келип калабы деп акмалашып сак жатты. Таң ата элек караңгы жылдыздардын нуру жерге төгүлүп, куугунчулар тамактанып бүтүп, аттарын минип куугунга камынышты. Тээ сайдын ары жагындагы чоң таштын түбүнөн жылтылдап күйгөн от көрүндү. Жолчоро:

– Тетиги от мергенчилердики же алардыкы болбосо Каабындыкы. Ал түндө ашуудан ашып кете алмак эмес. Ашуудан бүгүн ашат.

Алар аттарын минип бат эле отту карай ашыга жете келишти. Бешөө от жакты карашты. Бир адам от жагып жаткан экен. Жакшылап караса, Каабын экендиги байкалды. Ал оттун алоо жарыгында коломтонун жанында отурган дөөнүн элесин берип турду. Качкын бир нерсени куйкалап бүтүп, ашыга апылдатып жеп жатат. Аябай ачка болгон шекилденет.

–Каабын экен ылдам барып колго түшүрүп алалы.

– Колго түшүрүүнүн кереги жок аны ушул жерден жок кылыш керек, ошондо биз келишпес жоодон кутулуп тынч уктайбыз. Билесиңби анын эмне деп айтканын ал Беккулу атанын үч баласын өлтүрүп тукум курут кылып кетем,-деген. Биз аны ушул бойдон тим койсок ал баары бир бизди чаап, уйпалап кеткенге аракет кылат.

Бул сөздү угуп баардыгы шалдайып калышты.

Ошол кезде келаткан аттын кабарын алдыбы, Каабындын кара аргымагы кишенеп жиберди. Каабын келаткан кишилердин кабарын алып, даяр турган киймин кийип, бат эле жолго чыкты. Куугунчулар анын артынан кууп калышты. Качкын кара атын камчылап ашууга карай бет алды.

Жылдыздар асманда жымыңдайт. Аркайган ашуу тараптан сууктун илеби согуп адамды ичиркентет. Ар кайсы жерде атам замандан берки таштар сороёт. Азырынча теребел тынчтыкта. Каабын атын камчылап, ашууга карай жол тартты. Ал артынан куугун калбай катуу келатканын билди. Качкынды Жолчоро мылтык менен атты. Ок Желкаранын оң бутуна тийип, аксап баса албай калып, жарыктык жаныбар жадам сурап аянычтуу кишенеп жиберди. Качкын аттан түшүп, куралдарын алып качып баратты. Бир аз чуркап кача албай демигип күйүгө, жыла албай калды. Ошол кезде ал жаасын, мылтыгын алып кыргыздарды атууга камынды. Каабын да оңой мерген эмес эле. Жолчоро меелеп туруп атып калды. Ок калмактын сол капталына тийип, тоголонуп жатып калды. Куугунчулар бат эле жете келди. Качкын катуу жыгылып, денеси бир далайга дир-дир этип кагып турду да, анан оозунан кара кочкул кан агып, бат эле жан берип жатып калды.

Жолчоро:

– Бизге дитин бербеген качкын шыбагасын ушинтип алды, тууган болуп көңүлүн бербесе да, көп жылдан бери биз менен бирге жүрүп калды, сөөгүн тетиги жерге алпарып жакшылап көөмп коёлу. Денесин таштап карга, кузгунга жем кылсак биздин мойнубуга күнөө жүктөлүп, тынч жашай албай калабыз. Баатырлар унаасынан түшүп, аттарынын ооздугун чыгарып, отко коё беришти. Качкындын курал жарак, буюмдарын алып анан кудайга жалынып, сөөктү кыбылага карата кийми менен казылган чуңкурга салып, топурак жана майда таштар менен көөмп киришти. Денени тапшырып бүткөндөн кийин ит-куш жеп кетпесин деп, чоң таштарды үстүнө үйүп киришти. Бир азга ошол жерде эс алып отурушту да анан туруп, колдорун агып жаткан булактын суусуна жуушту. Ушуну менен байкуш Каабындын иши бүттү. «Бизге тынчтык бербедиң эле эмне кылабыз, тагдырдын иши ушундай эле дешти». Аттарынын минип, Желкараны акырын жетелеп келе жатышты.

Айлана кулак кескендей жымжырт. Такыр эчтеке болбогондой элес келет. Жерге күн нурунун жарыгы толук төгүлүп, күз күнүнүн элеси.

Качкындын сөөгү чоң таштын түбүндө алыс калды. Кара ат жетелеп келаткан беш жолочу. Созулуп жаткан жарыша кеткен жолдор. Бетегелер катуу тартып ката баштады. Чоң таштын түбүндө шылдырап тунук булак ыр ырдап агып жатат. Ал өмүрдүн элесин жакшы жышаана кылып ыр таратып жаткандай.

Бүгүн күн ачык, тээ береги карт аскада илинип боз булуттар турат.

Ак элечек кийген касиеттүү эне айтып калаар эле:

– Үч баламын кыялы үч башкача болду. Улуу балам курумшу мал жанга ынак болуп, айрыкча Камбар ата тукумун берилип жакшы көрөт. Ал малын көбөйтүп, бизди жыргатып, сасыган бай болот го.