Universala Metodo

4. dependanta ad ulo

Adjektivi kun la sufixo -ala uzesas tre ofte.

Radiko nur verbo:

filiala, financala, fratala, galvanala, genezala, geniala, gramatikala, guturala, industriala,

infektala, ironiala, katarala, kauzala, lokala, matenala, metodala, metrala, monatala, nazala,

nordala, normala, ovala, profesionala, proverbala, provincala, prozala, racionala, regionala,

rejala, sentimentala, statistikala.

Exerco 8

1. La salvinto esus elevita sur la shultri da la entuziasmoza homi se il ne esus impedita

da la policisti.

2. Da du forta manui la fuganta arestato esis kaptata cirkum la tayo e jetata adsule.

3. Sub semblo di kaptito un de la detektivi esis asociata a la kriminozi, e tale la konspiro

esis deskovrata.

4. Nia opiniono, apogata sur la defino di tante konocata ciencisto, en extreme poka tempo

dispersesis en la tota lando.

5. Pavoro audesar kaptis il; nam la apuda chambro separesis nur per dina parieto de la

dormochambro.

6. Quankam la sincereso di nia karaktero pruvesis per plura bona konsili, volunte donita

da ni, itere nia propozo ne aceptesis.

7. Ta fatala denunco exekutesis da ula viro, furioza pro trompesir da lua propra federiti

– ed ita esas via prezenta jubileato. Ma to omna esas absolute sekretajo, e tu nun ol

konfidesis da me a nulu ecepte vu. Certe ne esas necesa adjuntar ke lua opiniono

trompesir esis nur vana suspekto.

8. La judikisto imperis ke la akuzato advokesez. Kande ni venis en la karcero, terorigiva

aspekto prizentesis a ni. Nam la kaptito tormentata da la angoro fine deskovresor

quale la mortiginto, trahizesis per lua propra ago. Il pendis su ipsa per bendo, fabrikita

ek lua vesti, pos skribir kompleta naraco di lua krimino hororigiva sur la plankosulo

per lua propra sango.

9. Segun ke vi traktas la homi, anke vi esos traktata da li. Do vi exkuzez vi pri ke ta afero

tante esis neglijata da vi. Certe to pardonesos da via kliento.

10. Kande me uldie esis invitita da mea kuzo por dinear che il, ta damzelo, parentino di il,

prizentesis a me.

11. Sakrifikar la certa salario a tre dubitinda posibleso ganar talmaniere mono ne esas

rekomendinda. Anke la respondo di vua onklo esas antee expektenda.

12. Tote precize la atestanto memoras la dio, mem la horo en qua la abomininda atako a la

senarma migranti esis exekutata.

55

9ma Leciono

A 26. Kompozita vorti

Por iti la sequanta reguli valoras:

a. La chefa vorto esas la lasta vorto; la vorto qua restriktas o determinas la chefa vorto,

adjuntesas avan la chefa vorto.

b. La gramatikala finalo di la determinanta vorto povas esar omisata se la belsoneso

permisas to. p.e. metalfilo vice metalofilo.

c. Se on konsideras la relato di la chefa vorto a la determinanta, on trovas ke la

determinanta tre ofte dependas per ula prepoziciono de la chefa vorto.

d. Segun quante la logikeso permisas, omna vortospeco povas esar chefa o determinanta

vorto.

Exempli: Chefa vorto esas substantivo. Determino esas:

a. Substantivo:

pedovesto (vesto di o cirkum pedo), labiobarbo (barbo di labio), lambastono (bastono

di o por lamo), litotuko (tuko di o por lito), marhundo (hundo di maro), naztruo (truo

di nazo), noktomezo (mezo di nokto}, ovoshelo (shelo di o cirkum ovo), mashtuniko

(tuniko ek mashi), metalfilo (filo ek metalo), paperpasto (pasto ek papero), lumshirmilo

(shirmilo kontre lumo), mezofingro (fingro en mezo), kurasnavo (navo kun kuraso),

pendolhorlojo (horlojo kun pendolo), psalmilibri (libro kun psalmi), manulaboro

(laboro per o por manuo) manupreso (preso per manuo), serumkuraco (kuraco per

serumo), okulvitri (vitri por okuli), ringofingro (fingro por ringo), forestovoyo (voyo

tra o en foresto).

b. Verbo:

konceptomaniero (maniero konceptar), kuracarto (arto kuracar), lulkanto (kanto por

lular), rulkurteno (kurteno qua rulas).

c. Adjektivo:

altareliefo, novyaro, primavi.

d. Adverbo o numeralo:

angleparolanti, plumulto, pluklareso, pluvaloro, mezinstruktito, novenaskinto,

dusensajo, triangulo, trimasto, triuneso, unkorno.

A 27. Plu ofte bezonata vortokompozaji

Per la verbo agar:

Takaze agar esas speco de sufixo e divenas transitiva, p. e. martelagar fero.

Exempli:

agrafagar, ankragar, bastonagar, buklagar, butonagar, desagrafagar, desskrubagar, frenagar,

fusilagar, gilotinagar, gluagar, halteragar, harpunagar, hersagar, kanonagar, klovagar, kriblagar,

krucagar, lacagar, manuagar, martelagar, palpebragar, pinglagar, pinselagar, pumicagar,

registragar, rivetagar, sabragar, siringagar, skrubagar, sluzagar, smerilagar, spisagar, sporagar,

stonagar, tamburagar, tanagar, trepanagar, vaporagar, venenagar, vergagar, veturagar.

A 28. irga – Generaligo

Por generaligar ula nocioni, prefere pronomo od adverbo, on uzas la pronomo irga od olua