Step by Step in Esperanto

(b) Fill up the blanks with (a) kun, and (b) sen. Lakto … kremo. Kafo … lakto. Homo … mono. Kaĝo … birdo. Ĝardeno … floroj. Vilaĝo … lernejo. Glaso … akvo. Pano … butero. Botelo … korko. Libro … bildoj. Muro … fenestro. Papero … makulo.

153. Enigmo. Kie la maro estas sen akvo? (1191).

“En la vagonaro estas du viroj sen bileto (ticket).” “Ĉu vere? Kie?” “Sur la lokomotivo.”

154. The «kiu» Family (Individuality)

-U (short for Unu) = … one, … individUal (thing or person).

KIU,which (one)

TIU,that (one), the one there

IU,some (one) or other

ĈIU,every (one), each (one)

NENIU,no (one), not any, not one

N.B.—Accent the i in neniu.

155. These words may be used before nouns (as ADJECTIVES).

Iu libro,some book (or other), a certain book

Kiu libro?Which book?

Ĉiu libro,each (every) book

Tiu libro,that book

Neniu libro,no book

156. (a) Ĉiu rozo estas floro, sed ne ĉiu floro estas rozo. Kiu floro estas rozo? Tiu (floro estas). Iu Germano loĝas en tiu domo. En kiu direkto estas …? En ĉiu tempo amiko amas. Neniu horo sen laboro!

(b) Which way? That tram. A certain woman. Every morning and every evening. The baby sleeps with a doll in each hand. The letter is in some box (or other). Unfortunately, there is no rose without a thorn.

(c) Io = iu afero; kio = kiu afero. Ie = en iu loko; kie = en kiu loko. Expand similarly: tio, ĉio, nenio; tie, ĉie, nenie.

157. These words may also be used alone (as PRONOUNS), and then usually refer to persons. Kiu? (=Kiu homo? or Kiu objekto?) Who? Which one? Iu, some one, somebody, a certain one. Tiu, that one (over there). Neniu, no one, nobody. Ĉiu, every one, everybody.

158. (a) Kiu estas tiu? Who is that? Jen iu! Kiu aŭskultas? Iu estas en la ĉambro. En la omnibuso ĉiu parolas; neniu silentas. Tempo kaj tajdo atendas por neniu. Sekreto de unu, sekreto de Dio; sekreto de du, sekreto de ĉiu!

(b) Make sentences, using iu, kiu, tiu, ĉiu, neniu, (a) as adjectives, (b) as pronouns.

«Kiu» as a Relative Pronoun

159. Like English who, what, that, kiu may be used in the middle of a sentence to refer to some person or thing previously mentioned (i.e., as a “relative pronoun”). Put a comma before the kiu.[25]

La plumo, kiu estas tie,The pen which (that) is there.

La knabo, kiu parolas,The boy who (that) speaks.

The correct use of who, which, and that, is a complicated chapter in English grammar. All that concerns us here is to note that kiu stands for which or who (also for that, when that means which or who).

160. Tiu, kiu (the one that, He who) parolas, estas Tom. (157). Kiu ŝparas (saves), tiu gajnas (gains). (Or: Tiu, kiu ŝparas, gajnas. Or: Tiu gajnas, kiu ŝparas). Kiu ne riskas, tiu ne gajnas. Kiu ne parolas, (tiu) ne eraras. (Tiu,) Kiu bojas, ne mordas (bite).

161. (a) Laboristo estas homo, kiu laboras. Maŝino estas objekto, kiu laboras. Ne ĉiu birdo, kiu kantas, estas kanario. Palestino estas la lando, en kiu estas Jerusalemo. Kiu estas tiu lernanto, kiu dormas en tiu angulo (corner)?

(b) Instruisto estas iu, kiu instruas. Kio estas harpisto? akompanisto? pafisto? direktisto? inspektistino?

(c) Kio estas la nomo de la objekto, kiu brilas en la tago? persono, kiu skribas sur la nigra tabulo en la lernejo (parolas en la preĝejo)? besto, kiu miaŭas (bojas)? strato, en kiu vi loĝas? meblo, sur kiu homoj sidas (dormas)? besto, kiu naĝas (swims) en la akvo? (Flugas: naĝas en aero!).

(d) Kion faras la birdoj? steloj? luno? bebo? persono, kiu sidas apud vi?

Distinction Between «kio» and «kiu» (35)

162. (a) KIO, TIO … (106) speak of an object (as a whole). KIO? = WHAT (THING)? TIO = THAT THING. Kio estas tio, en la korbo? Tio estas hundo.