Мінскі напрамак. Том І

Пра бой Чарняхоўскі даведаўся ў штабе арміі, гэта была невялікая, але, казалі яму, упартая схватка, што вялі два батальёны дывізіі Шчарбацюка за лапік зямлі, ад якога пачынаўся далей вялікі балотны абшар. Гітлераўцы вельмі чапляліся за лапік, як за зручны плацдарм, — гэта была ўжо не першая спроба выбіць ix.

— Выявілі новыя агнявыя кропкі?

Шчарбацюк адказаў, што на правым фланзе артылерысты «засеклі» тры новыя артбатарэі. Гаварыў ён павольна i спакойна, глухаватым роўным голасам, з такім «о», якое можна чуць ці ва ўкраінцаў ці ў валжан.

— Не заўважылі,— узмацняе тут праціўнік абарону?

— Не, па нашых разведданых, таварыш камандуючы, было спакойна — да сённяшняга дня.

— Наладзьце, таварыш генерал, пошук i выцягніце адтуль «языка». Я хачу ведаць, што адбываецца на балотах перад вамі...

— Есць, таварыш камандуючы. Зраблю.

Астатні час маўчалі, пакуль не ўехалі ў вёску.

— Штаб дывізіі, таварыш камандуючы, — прамовіў Шчарбацюк, калі машына рэзка прыцішыла ход.

Чарняхоўскі вышаў з машыны, выпрастаў стомленую яздой спіну, пачуў, як стукае недзе поблізу рухавік рацыі. Неспадзеўкі для камдыва папрасіў:

— Пазваніце, генерал, у адзін батальён, хай збяруць афіцэраў... У штаб я заеду потым... Дарэчы, у батальён пакуль не гаварыце, што буду я.

Калі Шчарбацюк пайшоў, Чарняхоўскі агледзеўся. З першага позірку веска здавалася маўклівай i ціхай, але ён, акінуўшы вачыма хаты, хлявы, печышчы, што сумна чарнелі абапал, прывычна заўважыў адзнакі неўтаймаванага жыцця. На двары побач са штабам некалькі салдат штосьці выгружалі з грузавіка; з другога боку вуліцы, каля плота, стаялі дзве запрэжкі з гарматамі, якія ці толькі прыпыніліся ці збіраліся вось-вось рушыць у дарогу.

Шчарбацюк хутка вярнуўся. Калі ён падышоў, непаспешліва, грузна, Чарняхоўскі запытаўся, колькі будзе адсюль да батальёна i ці можна пад'ехаць...

— Так точна, пад'ехаць можна, таварыш камандуючы, кіламетры два з палавінай...

—Едзем. Камароў, сядай!

Камароў спрытна нырнуў у машыну. Хоць паручэнец нічым не паказваў гэтага, ён у душы намер камандуючага ехаць на пярэдні край асудзіў. Праўда, такі паварот справы не застаў знянацку Камарова, які хадзіў з Чарняхоўскім i тады, калі той быў мала каму вядомым палкоўнікам, i пазней, калі стаў генералам, але ён не мог згадзіцца, што Чарняхоўскі i цяпёр, будучы ўжо камандуючым, як бы не разумеючы змены ў становішчы, трымаецца ранейшай прывычкі.

«Вельмі яму трэба хадзіць пад самымі кулямі!»

Нешта падобнае адчуваў i Шчарбацюк, які не лічыў, што камандуючаму ехаць туды абавязкова трэба, але камдыў не столькі адобрыў ці асудзіў гэта, колькі адзначыў сам сабе; Шчарбацюк пакуль прыглядаўся да Чарняхоўскага, вывучаў.

«Ён, здаецца, у глыбокія пласты любіць забірацца», — падумаў Шчарбацюк пра камандуючага.

Праехаўшы поле i лясок, вышлі з машын i далей падаліся пешкі. Наперадзе ўзнік, мацнеючы, уедлівы знаёмы свіст, разложыста грымнуў вельмі блізкі выбух, усплёснуўшы над плецівам кустоў агонь. Камароў, які да гэтага ішоў следам за Шчарбацюком, абмінуў яго i камандуючага i далучыўся да пярэдніх аўтаматчыкаў i разведчыка.

Чарняхоўскі ішоў вельмі хутка, i прыземістаму Шчарбацюку i ўсім прыходзілася паскараць хаду, каб не затрымліваць яго.

Сцежка бегла праз рэдкі хмызняк, сярод якога дзе-ні-дзе пры водсвітах ракет цьмяна бялелі маладыя бярозкі. Хоць пад нагамі быў цвёрды грунт, пахла сырасцю, што плыла, напэўна, з недалёкага балота.

Аўтаматчык i Камароў раптам прыпыніліся, спаткаўшыся з групкай салдат, што ішлі насустрач.

— Закурыць ёсць, землячкі? — запытаўся адзін з салдат.

— А вы хто? — пачуўся голас Камарова.

— Хто? Свае, ясна... Пасведчанне паказаць? Вось яно — завернутае ў марлю: немец выпісаў сягоння.

— З палка Сібірака?

— Так точна!.. Дык як — дымнуць ёсць?

— Ёсць,— адказаў Чарняхоўскі, падыходзячы бліжэй да салдат. — Ну, як там?

— Дык так. Хрэнова, — раптам проста адрэзаў баец. — З астраўка садзіць з гармат, як брые. Мінамі ўсё начыніў.

— Крэпка засеў?

— Крэпка...

— Але ўсё-ткі паддаецца?

— Паддаецца. Выкалупалі ж сёння! Ды гэта што ж, так — тузаніна дробная.

— Ну, a калі пачнецца, скажам, вялікая?..

— Цікаўны ты: а што, a калі?.. Ну, што ж будзе — тое ж самае!.. Толькі, — голас прыціх задуменна, — многа, мабыць, крыві нашай пральецца...

Салдат узяў працягнутую папяросу, крыху здзівіўся.

— Папяроса? Ну, што ж, папяроса, дык папяроса, папяросы мы таксама ўмеем курыць. Да таго ж рука адна ў мяне не ў форме... А агонь у нас — свой.

Ён весела пстрыкнуў запальнічкай:

— Прыкурвай, землячок!

Рука працягнула запальнічку, але на момант так i засталася нерухомай, як анямела. На плячах незнаёмага, што нахіліўся прыкурваць, водбліск недалёкай ракеты асвятліў генеральскія пагоны з трыма зоркамі!

Салдат хутка схамянуўся,— дзьмухнуў на запальнічку i, казырнуўшы здаровай левай рукой, выпаліў:

— Выбачайце, таварыш... арміі генерал.

— За што ж прабачыць, за шчырасць?

Чарняхоўскі толькі параіў на развітанне лепш вывучыць у шпіталі знакі афіцэраў i генералаў, каб не блытаць.

Неўзабаве па неглыбокім ходзе зносін Чарняхоўскі i Шчарбацюк падышлі ўжо да каманднага пункта батальёна.