Мінскі напрамак. Том І

— Точ-чна, Быстроў,— падтрымаў яго Сонцаў.— Уцэліў!

Рыбакоў прамаўчаў, i размова перайшла на другое. Аляксей, прыкурыўшы, зацягнуўся горкім дымком i пайшоў далей. Ён падумаў, што брыгада так добра захоўвае сталінградскую славу таму, што пра яе чыстату дбаюць усе.

«Што з імі будзе потым?— падумаў ён, успамінаючы Касцючэнку, Колышава, Рыбакова i другіх навічкоў, з якімі яму належала хутка ісці ў наступленне. З Касцючэнкам больш-менш ясна. Гэты ўжо абпалены агнём... А як Колышаў? Хлопчык ад мамкі, напэўна, яшчэ не адвык...»

Пасля праверкі лагер стаў сціхаць. Натомленыя за дзень, людзі хутка засыналі. Толькі вартавыя хадзілі павольна, мерна ўсцяж зямлянак, вакол парку, дзе стаялі маўклівыя дзіўныя здані машын у шэрых пакрывалах. У цішыні было чуваць, як шэпча ўгары на дубах лісце. Недзе ў лесе спалохана крыкнула птушка i сціхла.

Спакоем i цішынёю дыхала ноч. I ад таго, што гэта ноч была падобна на тыя, якія ён інекалі бачыў, ходзячы з Нінаю да раніцы па маўклівых вуліцах, успаміны набывалі большую рэальнасць i блізкасць... Вось i скончана доўгая ростань. Ён хутка прыдзе да яе! Толькі б хутчэй праляцелі гэтыя спакойныя дні, хутчэй на перадавую, у наступленне!..

Ён успомніў Ніну, i яна паўстала цяпер такою блізкаю, што, здавалася, ён чуе яе дыханне, яе шэпт.

Увесь вечар ён сядзеў удваіх з Якавенкам, які быў дзяжурным, i ўсё гаварыў i гаварыў пра сваё жыццё, пра Ніну. Яму многае хацелася выказаць. Апавядаючы, ён курыў папяросу за папяросаю.

У позні вечар над лесам узышоў месяц, але яго неўзабаве паступова пачалі зацягваць хмары. На небасхіле ўспыхвалі зарніцы.

Апоўначы паліўся дружны цёплы дождж, i Аляксей вярнуўся ў зямлянку.

Раздзел V

1...

Туравец ішоў з атрада «За Радзіму» ў штаб, апанаваны невясёлымі думкамі.

Спроба вырвацца з блакады скончылася няўдала,— брыгада вымушана была на золаку вярнуцца назад, заняць свае ранейшыя пазіцыі. Настрой у людзей, заўважыў Туравец, быў трывожны, усіх непакоіла няўдача.

Камісар спяшаўся ў штаб, каб паслухаць радыё: апошнія паведамленні з Масквы. Быў якраз дзень Першага мая.

Пачынала развідняць,— змрок змяніўся ранішняй шэранню. Дрэвы здаваліся пляскатымі, нібы расціснутымі.

«Як гэта магло здарыцца?» — стараўся сабраць ён думкі да ладу. Але яны былі непаслухмяныя, давалася ў знакі змора i перажытае ўтрапенне.

Урыўкамі ў памяці паўставала нядаўняе: міны, завываючы, праносяцца ўгары i выбухваюць то там, то тут. У ix імпэтным прагным святле вогненна ўспыхваюць дрэвы. «А-а-ай!»— кірычыць-лемантуе нейкі паранены. Хто гэта?..

На ўспамін хутка надыходзіць новае — гэтыя два чортавы кулямётныя гнёзды! З ix так сякуць, што галавы падняць нельга.

«Эх, мін няма!» — мімаволі пашкадаваў камісар зноў, ідучы ў штаб, нібы тыя кулямёты перашкаджалі i цяпер.

«...Таварыш камісар! Скажыце, я... я яго гранатаю». — Гэта быў Коля Малік, камсорг атрада. Ён узяў гранаты, хутка ўставіў запалы i папоўз. Праз некалькі хвілін Туравец пачуў у тым баку два выбухі. Адзін кулямёт адразу сціх. Але другі, што быў правей, сек па-ранейшаму, нават зласней...

З такімі думкамі ён падышоў да штаба, які размяшчаўся на той самай палянцы, што i ўчора. Тут было сёння бязладдзе, якое гаварыла, што людзі сюды вярнуліся нядаўна i вельмі стомленыя. Паўразбураны ўчора будан выстаўляў угару жэрдкі. Скрынкі з штабной маёмасцю ляжалі абы-як на траве. Некалі было ўладаваць.

Каля будана быў шчуплы, чарнавокі Габдулін. Ён сказаў, што Ермакоў у радыста, гаворыць са штабам злучэння.

— Хутка прышоў i Ермакоў.

— Ну што, Мікалай?— запытаўся Туравец.—Чым парадуеш?

— Штаб фронта абяцае прыслаць самалёт... Як там у «Радзіме»?

Ермакоў, слухаючы Тураўца, неспакойна хадзіў. Ступаў ён важка, шырока i роўна, нібы мераў зямлю; прайшоўшы некалькі крокаў, рэзка на абцасах павяртаўся i па сваіх слядах ішоў назад. Ён быў пануры i ўзрушаны. Недалёка ад ix чулася амаль бесперапынна кулямётная страляніна.

— Кутузаўцы б'юцца,— перапыніў камісара Ермакоў, потым, даўшы знак працягваць, зноў захадзіў.

Ён мімаволі моцна прыціскаў абцасамі траву.

Туравец скончыў расказваць, а камбрыг усё хадзіў маўкліва. Ермакоў не ўмеў утойваць свайго настрою, усё, што ён адчуваў, адбівалася на яго рухавым, неспакойным твары. Ён думаў аб нечым непрыемным, куткі яго тонкіх губ незадаволена крывіліся.

— Як гэта магло здарыцца?—прамовіў, нібы разважаючы з сабою, Туравец.— Недаацанілі сілу ix? Памыліліся ў нечым?

Ермакоў рэзка спыніўся, быстрымі зеленаватымі вачыма здзіўлена паглядзеў на камісара, уражаны тым, што той адгадаў яго думкі.

— Ясна «як»! — прамовіў ён неахвотна.— Прашляпілі — вось як! — i захадзіў зноў.

— Прашляпілі? У чым? Месца выбралі няўдала? Не можа быць, каб усюды столькі фашыстаў сядзела.

— На ражон самі палезлі!

Габдулін паведаміў, што пасля таго, як партызаны разведалі ўчастак, гітлераўцы падкінулі туды ў падмацаванне пяхоту з мінамётамі i некалькі танкаў.

Ермакоў раптам спыніўся i заклапочана, рашуча кінуў:

— Я паеду да кутузаўцаў, потым у «Радзіме» буду. Вярнуся праз дзве гадзіны.