Мінскі напрамак. Том І

— Фюрэра турбуе дзіўнае маўчанне рускіх у вашым раёне. Ужо сярэдзіна чэрвеня, фельдмаршал, а рускія маўчаць. Гэта маўчанне павініна, я лічу, насцярожваць нас.

— Па нашых разліках, яны даўно павінны былі пачаць спробы наступаць...

— Што гаворыць разведка? Ёсць доказы таго, што рускія рыхтуюцца?

— Гэта тое, што нас найбольш цікавіць цяпер. На фронце ў рускіх звычайнае жыццё. Ніякіх сур'ёзных фактаў на тое, што яны маюць намер наступаць. Авіяцыя выявіла нават, што рускія ўсцяж усяго фронта капаюць акопы... Але мы, вядома, не можам думаць, што рускія будуць пасіўнымі i надалей.

— Так, рускія не могуць адмовіцца ад спроб зламаць «балкон». Гэта аксіёма.

— Бясспрэчна. Наступлення ix трэба чакаць і, магчыма, у бліжэйшы час. Самае важнае, што нас цікавіць i чым займаецца разведка, — гэта — адкуль яны паспрабуюць ударыць i — калі. Мы гэтага не ведаем... Нам прыходзіцца, генерал, распыляць сілы, размяркоўваючы па ўсім фронце...

— Так, у наступаючых ёсць адна бясспрэчная перавага: яны могуць выбіраць. Збіраць войскі ў кулак i выбіраць месца для ўдару...

— Наша лінія фронта празмерна расцягнута... Стаўка не мяркуе выдзяліць для нас яшчэ войск? — сказаў няўпэўнена фельдмаршал.

— Мы ўжо знялі з захаду некалькі дывізій, фельдмаршал. Яны тут, на ўсходзе. Мяне прасілі напомніць вам, што сюды аддадзены лепшыя дывізіі, цвет германскай арміі...

— Я гэта ведаю. — Фельдмаршал незадаволена засоп: яму не спадабалася павучальная манера гаворкі ўпаўнаважанага.

— Фюрэр надае вельмі важнае значэнне становішчу групы «цэнтр». Вынікі вашых аперацый, фельдмаршал, будуць мець не толькі ваеннае, але i палітычнае значэнне, ад вас залежыць у вялікай меры прэстыж германскай дзяржавы ў гэты адказны час. Крушэнне будучага рускага наступлення магло б значна ўмацаваць аўтарытэт Германіі, умацаваць нашы палітычныя пазіцыі...

У садзе калыхнуліся ад наляцеўшага парыву ветру дрэвы. Хваля яго ўварвалася на веранду, сыпнула на беласнежны абрус пяску, збіла на падлогу салфетку генерала.

Фельдмаршал незадаволена паморшчыўся. Ён гукнуў салдата, які прыслужваў за сталом, i той ураз уляцеў на веранду, выцягнуўся, гатовы да ўсяго.

— Пясок. Салфетка, — павёў вачыма фельдмаршал, i салдат кінуўся змятаць пясок са стала. Праз момант ён прынёс чыстую салфетку.

Калі ён вышаў, Баумволь недаверліва азірнуўся:

— Нас не могуць чуць?

Фельдмаршал пакруціў галавою.

— Важная вестка, — упаўнаважаны наваліўся грудзямі на стол, наблізіў твар да фельдмаршала. — Берлін мае намер пачаць сакрэтныя перагаворы з Лонданам i Вашынгтонам. У нас, лічаць, ёсць сур'ёзныя шансы дамовіцца. Англа-саксы, вядома, будуць выгадваць, прынюхвацца. Наш поспех там будзе залежаць у вялікай меры ад вашых поспехаў тут, разумееце?

Фельдмаршал уважліва паглядзеў на генерала, нібы хацеў яшчэ штосьці дазнацца.

— Вы гаворыце вельмі цікавыя рэчы, генерал...

— Больш я не магу нічога сказаць. Усё, што я паведаміў вам, вы павінны здагадвацца,— дзяржаўная тайна. Аб ёй ведаюць толькі некалькі чалавек... Час мяняецца, — прамовіў ён інакшым тонам,—калісьці генералам трэба было ведаць толькі вайну. Цяпер належыць быць i палітыкам.

Упаўнаважаны, ледзь падняўшы куточкі тонкіх губ, усміхнуўся. Фельдмаршал не адказаў на яго ўсмешку, — камандуючы думаў над пачутай нядаўна весткай.

— Што вы можаце, фельдмаршал, сказаць пра назначэнне рускімі генерала Чарняхоўскага?

— Пакуль амаль нічога,— адарваўся ад сваіх думак фельдмаршал, — акрамя таго, што Чарняхоўскі — малады, энергічны генерал. Ён, як лічаць рускія, добра праявіў сябе пад Кіевам i зрабіў маланкавую кар'еру, Відаць, рускія ўскладаюць на яго нейкія свае надзеі...

— Ці не значыць назначэнне маладога, энергічнага генерала, што рускія не збіраюцца тут сядзець?

— Можа быць... У маладосці многа энергіі, але, звычайна, мала вопыту... У ix ёсць Ракасоўскі, на паўднёвым флангу. Мяне асабіста больш непакоіць Ракасоўскі. Гэта вельмі вопытны, небяспечны праціўнік...

— Ракасоўскі— так, небяспечны,— згадзіўся Баумволь.

Ён устаў, абцягнуў мундзір, павярнуўся к саду за верандаю. У гэты час вецер, падняўшы ў садзе пыл i пясок, зноў уварваўся на веранду, дыхнуў у твар Баумволя халадком. Генерал мімаволі прыжмурыў вочы за акулярамі. Зірнуўшы незадаволена ў той бок, адкуль уляцеў вецер, дзе зашумелі дрэвы, заўважыў, што за садам на белавата-мутнае воблачнае неба наплывае сіняя, панурая, з чорнымі краямі i дном, важкая шырокая хмара.

— Навальніца, відаць, збіраецца.

Фельдмаршал таксама паглядзеў на неба.

— Будзе.

5...

Лейтэнанту Клямту выпала ў той вечар спаткацца з высокімі генераламі.

Ён ужо амаль цэлы месяц жыў на непрыкметным, мокрым астраўку, акружаным балотам, куп'ём, асакою. З астраўка была добра відаць недалёкая магістраль, на якой размяшчаліся суседнія роты, камандны пункт батальёна, была відаць суша. Усцяж магістралі яшчэ дзе-ні-дзе віднеліся пашчапаныя, пакалечаныя тэлеграфныя слупы.

Магістраль амаль увесь час то абстрэльвалі, то бамбілі, i Клямт на сваім мокрым астраўку не зайздросціў тым, каму выпала жыць на сушы.