Мейрхан Абдильдин: негелі мір. Вып. 22

Атамызды мірінен бір жйт айтайын. Атамыз он шке келгенде йленемін дегенді шыарады. Оан бізді ары атамыз Аралбай, яни кесі: «шыраым, біраз толастай тр, шаруашылыты аз да болса жндейік», – дейді. Соан атамыз кпелеп, йден кетіп, Ресейден біра шыады. уелде темір жол салып жатан жмысшылара осылады, содан кейін Емельянов деген орыс кпесіні атосшысы болады, сйтіп жргенде кпеске найды. нааны соншалыты, кпес бл балаа орысша хат тануына, тіпті ептеп білім алуына кмектеседі. Ешкімі жо жетім баладан зіне берілген кмекші дайындама екен. Не керек, бізді тымдаы кейбір батылды, зінше жол іздеу асиеті осы атамыздан болуы керек.

1944 жылы, алты жасымда, мені мектепке берді. Ол кезде мектепке негізі 8 жастан алушы еді. Бл жадайды зінше сыры бар. Ол мені тентектігім. Расында, бл кез соыс жылдары еді. Мен бес-алты жасар бала екенмін, ішім пысып, йде асы ойнап, йді терезелерін сындырып ояды екенмін. Соыс кезінде, сіресе, ыс кезінде терезені шынысын табу бл бір иын жадай болатын. Сондытан, не керек, ке-шешем (Мбарак, Баытай) мені мектепке беріп тылады. Соны арасында бірінші жне екінші кластарды алай оыаным туралы еш нрсе есімде алмады. Мені есімде Май ауданыны азастан орта мектебіні шінші класыны оушысы боланым ана. Сондытан да Кеес кіметінде баланы бірінші класа 8 жастан аланы дрыс па деп ойлаймын.

Осы мектепте 3-кластан 8-класа дейін оыдым, е здік оушы болмасам да, р уаытта здік ш оушыны ішіне енетінмін. Бл жадайды зінше сыры болушы еді. кемізді бар арманы: балаларым жасы оыса дейтін. зі – Май ауданыны ырдаы малыны мал дрігері. Айына йге екі-ш кнге ана келуге уаыты болатын. Сондаы бірінші срайтыны бізді оуымыз. Ал біз з кезегінде кемізді ренжітпейік деп жасы оуа тырысатынбыз. Анамыз да кемізді беделін жоары стауа тырысатын еді. кеміз анамыза: «оу деген – балалара лкен сын, лкен жмыс. Блар жасы оиды. Сол себептен, сен балаларды анау-мынау йді жмыстарына жмсай берме. й жмысы, мал жадайы екеумізді ісіміз. Балалар дем алсын», – дейтін. Осы сзді жасы ып алан мен, сабаты жасы оуа тырысып, алан жадайларда й шаруашылыымен айналыспай, кп бос жргенді нататынмын. Бізді ауылды алды зен мен тоай болатын, сондытан мен шін бос уаыт ауадай ажет болатын.

Анамыз – оымаан адам еді. Сол себепті де бізді оуымыза млде басаша арайтын. Бл кісіні ойынша, миды шірітіп кітап оыанша, йге пайдасын тигізгер жмыс істеген дрыс дейтін. Біра мен шіркін, жемні бауырында трбиеленген еркесі едім, кемні айтаны есімде боландытан, анамызды онша тыдамайтын едім. Бізді анамыз жасы нші болатын. ыс кешіне, маздап жанан пешті алдында отырып н салушы еді. Мен бларды ніне киіп кетіп, кейде бзып, сгіс еститінмін.

азір жас лайып, 63-ке келгенде, кеш те болса, айран анамны маан сыйлаан дауысы мен ніне рахмет айтым келеді.

Анамызды таы да бір асиетін айтайын. Бл кісіде кре алмаушылы жо еді, біреуді уанышына уана білетін. Осы асиеттерін де аамыз екеумізге берген сияты. ылымда жарыс, ба сынау кездесіп трады. Осы жадайда адам жеіске ие болу шін кре алмаушылытан аула болуы керек. ке-шешеміз иындыа тзе де, жее де білетін адамдар еді. Екі баласын да осы жолда трбиелеуге тырысты.

1952 жылы Май ауданы азастан орта мектебіні 8 класын бітірдім. Жазда ауыла С.М. Киров атындаы азМУ-ды философия факультетіні 3 курс студенті аам Жабайхан демалыса келді. Келе сала ол менен: «Кім болы келеді?», – деп срады. Мен оуды жасы оушы едім, сондытан, жептеуір болып маазданып: «Мен аын немесе тарихшы болым келеді» – деп, зімні жазан кейбір ледерімді крсеттім. Бір мезгілде ойламаан жерден: «Ой, бомрын, сені мына жазан ледері ткке трмайды. Аын боламын, тарихшы боламын деу сандыра. Біле білсе: ылымны тзы – физика, аландары – нл», – деп, мені быт-шытымды шыарды. кем болса лкен лын жатап, «Мейірхан, бос сзді ойып, физик болу керек» деп аам екеуі шешім абылдады. Бл бл ма, мені зімні йреншікті мектебімнен айырып, малімдері жасы деп, Ертісті ары жаындаы баса аудандаы он жылды мектепке жіберетін болды.