KETS Yulduzi

U Kramerni, so‘ng Faleyevni keltirishlarini talab qildi.

Kramer savollarga javob bermadi, xo‘mrayib turaverdi va faqat bir marta haligi gapini takrorladi:

— Meni havosiz bo‘shliqqa tashlab yuboringlar.

Faleyev Mellerni battar hayratga soldi. Uning javoblaridan Meller bir xulosaga keldi nazarimda. Ikkovlarini olib chiqib ketishgach, u dedi:

— Siz tamomila haqsiz. Ikkovi ham kasal, og‘ir kasal. Kramerni sud qilish to‘g‘risida so‘z ham bo‘lishi mumkin emas. Unga achinish kerak. Bu ilmiy burch yo‘lidagi qurbon. Axir, siz biolog bo‘la turib, buning sababini anglamadingizmi?

— Men bu yerda yangi odamman, qolaversa, medik emasman… — dedim men xijolat bo‘lib.

— Lekin buni bilish qiyin emas edi. Darvoqe, o‘zim ham sizdan durust emasman. G‘aflatda qolnbman… Hamma gap kosmik nurlarda! Bir o‘ylab ko‘ring-a. Yer sirtidan atigi yigirma uch kilometr balandlikda kosmik nurlanish kuchi yerdagidan uch yuz marta ko‘p. Atmosfera qatlamidan yuqoridamiz, binobarin, kosmik nurlar bizga yerdagidan ming marta ko‘proq ta’sir qiladi…

— Uzr, — deb unyng gapini bo‘ldim. — U holda Ketsdagi hamma odamlar quturib ketishi yoki majruh bo‘lib qolishi kerak edi. Lekin unday bo‘lmayapti-ku.

Meller aybsitib bosh chayqadi.

— Siz hali ham tushunmadingiz! Buning uchun Kets quruvchilariga rahmat aytishimiz kerak. Kosmik nurlar xatarli emas, degan fikrlar bo‘lishiga qaramay, Ketsni bunyod etgan quruvchilar havodagi maskanimiz qobig‘ida izolyatsion qatlam yaratganlar. Bu qatlam kuchli kosmik nurlar ta’siridan bizni himoya qiladi. Tushunarlimi?

— Buni bilmas ekanman…

— Laboratoriyalarning bir qismi esa — o‘simliklar fiziologiyasi laboratoriyasi bilan zoolaboratoriya — kosmik nurlar ni to‘la o‘tkazadigan qilib qurilgan. Ularning hayvonlar organizmi va o‘simliklarga ta’sirini o‘rganishimiz kerak edi. Sizning pashshalar va boshqa yirikroq hayvonlar ustida olib borgan tajribalaringiz nimaga asoslangan, axir? Mutatsiyalar qayerdan kelib chiqadi? Kosmik nurlar ta’siridan. Siz buni bilasizmi?

— Buni bilaman. Endi tushundim…

— Barakalla. Pashshalar o‘zgaradi; it, echki, qo‘ylardan kim bilsin qanday maxluqlar binoga keladi. Nima, siz o‘zingiz boshqa xamirdan yasalganmisiz? Ularga ta’sir qiladi-yu, sizga ta’sir qilmaydimi? Men shunaqa bo‘lishini bilardim! Ogohlantirganman ham. Meni sizga o‘xshagan biologlar yupatishdi: hech narsa qilmaydi, deyishdi. Mana, bir odamni jinni, ikkinchioini majruh qilib o‘tirishibdi. Kosmik nurlar bezlarga ta’sir etgan, bezlar esa jismoniy va ruhiy faoliyatni buzgan. Bu aniq… Faleyevning kasali — akromegaliya. Bu kasallikni tezda bartaraf qilamiz. Lekin Kramer ancha ovora qiladi. Agar siz ham, azizim, shunday laboratoriyada ikki yil ishlagangizda, ehtimol, xuddi shund; ahvolga tushgan bo‘lardingiz.

— Xo‘sh, endi nima qilish kerak? Men ishni tashlab ketolmayman.

— Tashlab ketishning keragi yo‘q. Chorasini topamiz. Rentgenologlar, radiologlar xavfli nurlar bilan muomala qilishadi ku, faqat odam o‘zini himoya qila bilishi kerak. Izolyatsion qalpoq, izolyatsion kiyim kiyishga to‘g‘ri keladi. Tajriba ostidagi hayvonlar bevosita nur ta’sirida turishaveradi, ilmiy xodimlar esa — kosmik «yomg‘ir» ni o‘tkazmaydigan «tom» ostida bo‘lishadi. Bunday «jala» yog‘ib turgan tajriba kamerasiga faqat «soyabon» bilan kirish mumkin. Men aytaman, injenerlarimiz kerakli narsalarning hammasini muhayyo qilishadi.

XX. QORASOQOL YEVGENYEV-PALEY

Yerni tark etganimga sakkiz oy bo‘ldi.

Kets Yulduzi bayramga ayyorlanardi. Bu yerda har yili Yulduz binoga kelgan kun tantanali nishonlanadi. Ko‘pdan beri yashayotgan odamlarning aytishicha, shu kuni osmon mustamlakachilarining hammasi, kim qayerda bo‘lmasin, Kets Yulduziga to‘planarkan. Dokladlar qilishar, qilingan ishlar yuzasidan yillik hisobot tinglanar, o‘z yutuqlari haqida birbirlariga axborot berishar, tajriba alyashishar, kyolajakda qilinadigan ishlarning rejasini tuzisharkan. Bu yil bayramga alohida tayyorgarlik ko‘riladi. Men bu kunni sabrsizlik bilan kutardim: nihoyat, faqat Tonyanigina emas, balki tutqich bermas qorasoqolni ham ko‘rishimni bilardim.

Yulduzda tayyorgarlik ishlari boshlab yuborildi. Gulxonadan har xil gul va ko‘katlar keltirib, asosiy zalni yasatishdi. Rassomlar plakatlar, portretlar, diagrammalar chizishar, sozandalar yangi qo‘shiqva kantatalar o‘rganishar, artistlar pyesani; mashq qilishar, ilmiy ishlarning rahbarlari dokladlar yozishardi.

«Kechqurun» lari rang-barang chiroqlar bilan yoritilgan ko‘mko‘k «tonnel» bo‘ylab uchish gashtli edi. Hamma joyda bayram nafasi, atrofdan yoshlarning g‘ala-g‘ovuri, qo‘shiq-kuy eshitiladi. Har kuni yangi-yangi odamlar paydo bo‘lib qoladi. Ko‘pchiligi yoshlar. Eski tanishlar bir-birlarini shovqin-suron bilan qutlashadi va darhol taassurotlarga tushib ketishadi.

— Sen qayerdan?

— Asteroidlar mintaqasidan.

— Saturn halqasida bo‘ldingmi?

— Albatta!

— Gapir! Gapir! — degan ovozlar.