KETS Yulduzi

— Ma’qullayman! — dedi Kramer. — Hozir biz oldiga boradigan chol badjahlroq. Sirkasi suv ko‘tarmaydi. U falsafaga tushib ketganda gapini bo‘la ko‘rxmang. Aks holda avzoyi buzilib, Oyga yetguncha yo‘l bo‘yi. tutun qaytaradi. Umuman olganda esa ajoyib kishi. Biz uni yaxshi ko‘ramiz.

Men ikki o‘t orasida qoldim. Direktor, falsafa sotishiga yo‘l qo‘ymang, degan edi. Kramer, keksa astronom-faylasufni ranjitmang, deydi. Ustomonlik qilishga to‘g‘ri keladi.

XI. URGIMCHAK OLIM

Fazoviy kostyumda, orqamizga ixcham raketa-jildlar osib atmosfera kamerasidan o‘tdik, eshikni ochib tashqariga chiqdik. Havosiz bo‘shliq qa’riga uchib ketish uchun oyoqni salgina turtish kifoya qilardi. Ko‘kda yana «yer to‘lishgan» payt edi. Ulkan, yaltiroq Yer gardishi osmon ufqining yarmini egallab turardi: «Yuz o‘n ikki gradus», deb tushuntirdi Kramer.

Men Yevropa va Osiyo shaklini, oppoq bulut bilan qoplangan shimolni ko‘rdixm. Shimoliy qutb dengizlaridagi muzlar yarqirardi. Osiyoning qop-qora toglari orasida qor cho‘qqilari oqarib turibdi. Quyosh Baykal ko‘lida jilva qiladi. Uning qiyofasi juda aniq ko‘zga tashlanadi. Ko‘xm-ko‘k dog‘lar oralab kumushrang Ob va Yenisey daryolari ilonizi bo‘lib cho‘zilib ketgan. Kaspiy, Qora va Urta dengizlari aniq ko‘rinyapti. Eron, Arabiston, Hindiston, Qizil dengiz va Nil daryolari haxm «xmanaman» deb turibdi. G‘arbiy Yevropaning shakli esa alkash-chalkash. Skandinaviya yarixm orolini bulut qoplagan. Afrikaning g‘arbiy va janubiy qisxmi haxm yaxshi ko‘rinmaydi. Hind okeanida Madagaskar noaniq, chaplangan dogga o‘xshaydi. Tibet tiniq ko‘rinadi, lekin Osiyoning sharqiy qisxii tuxman ichida. Sumatra, Borneo, Avstraliyaning garbiy sbhillari oqarib ko‘rinadi… Yapon orollari bazo‘r ko‘zga chalinadi. Ajabo! Men bir vaqtning o‘zida Yevropaning shixmolini na Avstraliyani, Afrikaning sharqiy sohillari hamda Yaponiyani, qutb dengizlari va Hind okeanini ko‘rib turardixm. Odamlar hali hech qachon bir qarashda bu qadar ulkan Uaydonni ko‘zlari bilan ilg‘ab ololmaganlar. Agar Yerda har gektar yerni ko‘zdan kechirish uchun bir sekunddan vaqt sarflanganda ham, butun Yer yuzini ko‘rib chiqish uchun to‘rt-besh yuz yil ketgan bo‘lardi — u shu qadar bepoyon.

Kramer bilagimni siqib, olisda porlab turgan nuqtani — qozir boradigan joyimizni ko‘rsatdi. Yer jamolidan ko‘z uzishga to‘gri keldi. Men Kets Yulduziga va to‘lin oyga o‘xshagan raketodromga qaradim. Juda olisda, osmon qa’rida qip-qizil yulduzcha goh yonar, goh so‘nardi. Darrov fahmladim: raketodromga Yerdan uchgan raketa yaqinlashyapti. Kets Yulduzi atrofida, zim-ziyo bo‘shliqda yaqii turgan yulduzlar ko‘p edi. Ularga razm solib, barining inson qo‘li bilan yaratilganiga ishonch hosil qildim. Bular direktor aytgan «yordaxmchi korxonalar» edi, men hali ularni bilmasdim Ko‘ichiligi yarqiroq silindr shaklida edi, lekin kub, shar, konus, piramida nusxalari ham bor edi. Ba’zi inshootlar qo‘shimcha qurilmalarga ega: ulardan tirsak, mo‘ri, gardishga o‘xshagan narsalar chiqib turibdi, bularning nimaga xizmat qilishini hali-hozircha bilmayxman. Ba’zi «yulduz» lardan vaqtivaqti bilan nur otilib chiqadi, «yulduz» larning bir qismi harakatsiz, ayrimlari asta suzib yuribdi. Bir-birining atrofida harakat qilayotganlari ham bor, aftidan ular ko‘rinmas sim yoki tros bilan bog‘langan bo‘lsa kerak. Bunday aylanma harakat natijasida, nazarimda, sun’iy tortishish kuchi hosil bo‘ladi.

Kramer yana diqqatimni tortdi, Observatoriyani ko‘rsatib, skafandrini menikiga yaqinlashtirdi va dedi:

— Tomosha qilishga ulgurasiz. Ko‘krakdagi halqani bosib turib, oting. Vaqt ziq.

Men halqani bosdixm. Orqaxmga bir narsa urildi-yu, umbaloq oshib ketdim. Ko‘z oldimda butun koinot aylana boshladi. Goh zangori Qo‘yosh, goh ulkan Yer shari, goh rang-barang yulduz sochilgan osmon bo‘shlig‘i ko‘rinadi menga. Ko‘zim tinib, boshim aylanib ketdi. Qayoqqa uchayotganimni, Kramerning qayerda qolganini ham bilxmasdim. Munday qarasam, to‘ppa-to‘g‘ri raketodroxm ustiga qulab tushyapman. Shoshib boshqa tugxmachani bosdixm» biqinimga turtki tekkach, chap tomonga qarab uchib ketdim. Juda og‘ir ahvolda qoldim! Eng xmuhimi, qo‘limdan hech narsa kelmasdi. Men tinimsiz buralar, aylanar, g‘ujanak bo‘lardim, lekin foyda chiqxmasdi. Nihoyat ko‘zimni chirt yumib, yana tugmachani bosdim. Orqaxmga yana turtki tegdi… Observatoriyani allaqachon ko‘zdan qochirgan edim. Pastda Yer ko‘kimtir jimirlab turardi. Uning cheti qoraya boshlagandi: qisqa tun yaqinlashmoqda edi.