– Хаьа тхуна, Ахьмад, адамашка ца лабалла баккхий баланаш аш Iийшиний, муьлххачу а бохамана сатоха шуьгахь собар а, къонахалла а йуйла. Цундела майрра олу ас: Iела воцуш ву…
И шийла кхаъ шена тIе хьалххе кхаьчнехь а, Ахьмадан йуьхьо бос хийцира, цIоцкъамаш дусаделира. Цунна гира Iусманан бIаьргаш тIунлуш. БIаьрнегIар тухучу йукъана ша дIатесна къонахалла йуха а йерзийна, гIовталан кочара ветанаш дIа а даьхна, Iусмане вистхилира иза:
– Къонах хила, Iycмaн, къонах. Иштта киртигаш йу дуьненан. Хийланна тIехIиттина уьш. Амма собар хила деза. Хьан ден, цуьнан нийсаройн – тхан а, тхешан дай, вежарий тIамехь эгча, бIаьргех хин тIадам ца баьлла. Ма Iийжара дегнаш, ма хала дара дейтта-пхийтта шераш бен хенаш йоцчу тхуна и бохамаш лан. Делхарх нисдала хIума дацара. Царах дисина герз кара а оьций, церан метта дIахIуьттура. Иштта хила деза шу а, Iycман. Дийцал, Петро…
– Iусман, тхо кхета хьуна xьaн дагах, – бoxypa Петрос. – Дог Iовжош хIума ду да-нана далар, и къахьо ас а мелла. Амма сан да шозза вели, Iусман. Миска Iела хьан да хилла ца Iapa, хьуначул а чIогIа везарий-те аьлла, дукхавезара тхуна иза. Цундела боху ас, сан да шозза велла: со шен цIийх схьаваьлларг а, и санна, ас сайн да лийрина, везаш хилла Iела а. Каторгехь цо шен дахаран некъ буьйцуш, бIаьргех хи туьйсуш, ладоьгIура накъосташа. Цуьнан хьуьнаро, оьздангалло, собаро ницкъ лора тхуна халонаш эшо, къийсамехь майрра хьалха дIадаха. Иза вуьззина турпал вара. Гуьржеха тхо долчу кхечира иза, цигахь цхьана масех йуьртара ахархой Iедална дуьхьал гIевттинчу хьола тIе. Цигахь тIом хилира. Дукха гIиртира тхо оцу тIамехь тхайца цуьнга дакъа ца лацийта, тIом болабалале иза цигара цIа хьажо. Амма цо ла ца дуьйгIира тхоьга. «Сан бакъо йац шух дIакъаста, – элира цо. – ДоттагIий бохамехь дIа ца туьйсу къонахчо». Массо хенахь массанхьа а тхоьца вара иза. Адам цецдоккхура цуьнан майралло, собаро, тIеман говзалло. Амма майра, каде, собаре хиларх лоцу къизачу дIаьндарго. Ши кIира хьалха, тхо Хевсуретехь лаьмнашка йухадовлуш, тхуна тIаьхьабаьхначу гIалагIазкхийн тоьпийн дIаьндарго некхах чIогIа чов йира цунна…
Шен къамел а сацийна, Iусмане хи дийхира Петрос. Шега кховдийнчу кхийран доккхачу зоки чуьра хи, са ца доIуш, лаххьийна дIа а мелла, балдех йовлакх а хьаькхна, кхидIа дуьйцура цо:
– Чов хиллачул тIаьхьа кхаа дийнахь вехира иза. Оцу йерриг хенахь, шен дегIа чуьра са дIадаллалц кхетамчохь вара. Цо тхойшинга дийхира шена тIе нохчийн молла кхачор а, нагахь санна цигахь шен Iожалла хилахь, шен дакъа винчу йуьрта дIадахьар а. Цуьнан дехар кхочушдеш, оха Хевсуретин дозанерчу цхьана йуьртара молла валийра. Цуьнца цига веара хIинца тхоьца волу xIapa Муса а. Лечу хенахь, шун динехь, гIиллакхехь дан дезарг дерриг дира. ТIаккха оцу нохчийн йуьрта а вигна, цигахь кечвина, оха кхааммо цIа валийна. Шун йуьртахь салтий бу аьлла хезча, иза луларчу кIотарахь а витина, схьадаьхкина тхо. ТIаккха xIapa кехат а дитина цо, шуьга дIaлo аьлла.
Костюман чухуларчу кисанара схьадаьккхина сийна конверт Ахьмаде кховдийра Петрос.
– Баркалла шуна. Дела реза хуьлда. Инзаре доккха гIуллакх ду аш динарг.
Конверт карахь дIaca а хьийзош, шен ши бIаьрг цунна тIе а боьгIна, цIеххьана дIатийра Ахьмад. ЧIогIа цергаш тIеттIа а таIийна, цо сихдина до къурдаш гира Николазана. Амма бIаьргаш декъа лаьттара. Атталла бIаьрнегIар а ца тухура. Николазана ца хаьара иза ойла йеш Ia а, йа шаьш беанчу шийлачу кхоо Iовжийна дог йухадерзийта гIерта а.
– Маржа, Iела, йаI, ма къиза дуьне диъна ваха-кх хьо Далла дуьхьал, – элира цо эххар а, доккха са а даьккхина. – Ца биси-кх кху дуьненахь хьуна ца гуш, ахь ца Iовшуш а бала. Дала гечдойла-кх хьуна а, хьуна тIаьхьадогIур долчу тхуна а. Iусман, Делан кхел хилла йаьлла. Да-нана цкъа бен леш дац. Амма оцу шина дийнан къахьо Iовшаза цхьа а ца волу. Iела йухавогIур вац. Вай доха ца деза, вайгахь собар оьшу, къаьсттана кху чолхечу заманахь. Iуьйранна хьалххе лула йарташка нах бахийта xIapa гIуллакх хаийта. Тезет хIотто меттиг кечйан а йеза. Каш даккха, дIаволла кечам бан а беза. ГIуллакхаш дукха ду. Вохий ма хьийза. Цхьаъ вахийтий, Овхьад сихха схьакхайкха. Вайна-м хьеший шина-кхаа дийнахь кхузахь бита луур дара, делахь а йуьртахь салтий болуш иза кхераме ду. Цундела хIорш новкъа а бохуш, тховссехь велларг цIа вало даха деза вай. Амма хIорш новкъа бахале цкъа Iелин кехат тIехь хIун ду, хьовса деза. Хьуна хIун хета, Iусман?
– Иштта бакъахьа ду.
– Делахь хIета вайн бартах кхетаве и шиъ.
Шаьшшиннан бартах хьеший кхето гIерташ, дикка къахьийгира Iусмана. И шиъ тховссехьа йуьртара дIавала везийла а атта хаийтира цо, ткъа бахьанаш дийца воьлча, хьевелира.
– Тхоьша кхета дерригенах а, – сацийра иза Петрос. – Амма Iела дIаволлалц дIаваха пурба дац тхойшиннан. Iелас гечдийр дац…
– Иза дийца а ца оьшу. Шуьшиъ висарх тхуна хила аьтто бац, амма шуьшинна цхьаъ хилахь, тхаьш дуьненахь мел деха дагахьбаллам хир бу тхуна.
Оцу минотехь схьакхечира Овхьад. Хилларг цуьнга дийцинера иза вало ваханчо.