ANTOLOGIO

Poitiers. Lua unesma kanti evas de 1100. Ito esis la epoko kande la Kelta

miti riaparis sur la kontinento Europana. La unesma bardo di qua onu

konservis historiale asertita memorajo, probable kantis che la korto di

Guilhelmo di Aquitania. To esis anke la tempo kande la kansono di

Rolando (1) ed omna heroala kantaji qui til lore transmisesis parole, fine,

skribesis, ma en tala kantaji onu klamis militistala paroli prefere kam

amoro.

11

Guilhelmo havis tote altra mentaleso ed esis tante rebela, ke dufoye il

exkomunikesis dal katolika Eklezio.

Il partoprenis l’unesma kruco-milito tardesante e tale evitis multa

kombati. Lore il arivis en Oriento plu kom turisto kam kom militistala

chefo e konoceskis kom artisto la muziki Araba, Turka e forsan mem

Indiana, pro ke dum la lora tempo, ti qui, onu plu tarde nomizos Cigani

(2), esas nefore de Konstantinoplo.

Dum ica tre importanta epoko, l’Arabi preske sola, posedis la ciencala

texti Greka, quin la intelektozi Hebrea e Kristana prizis tradukar, e tale

esis aktiva kulturala ed intelektala kambii. Guilhelmo qua tre diletis la

mulieri, tre probable, amoreskis bela Arabini, ma to nule impedis lu

partoprenar la kulturala kambii en plura domeni, precipue muzikala e

ciencala.

Do ita sinioro – tatempe plu potenta kam la rejo di Francia – komencis la

movado dil trubaduri e samokazione duktis en Ocidento la nociono dil

servo a Damo. Ma ica poeto savis anke trovar nova vorti por expresar

nova pensaji pro ke remplasigante la Latina, tillore uzata en la kantado,

il adoptis la linguo dil simpla populani (t.e. en ita parto di Europa la

Ocitaniana linguo).

Tamotive, la arto dil trubaduri divenis rapide popul-kulturo, en qua la

mulieri – inkluzite la ruranini – kantis amoro e vivis per lu kun certa

sexuala libereso ! Dop ica fasado existis spiritala aspekto, cetere la vorto

trubaduro venas de la radiko « trobar » qua signifikas « trovar »

(evidente la Ocitaniana linguo di nuna sud-Francia tre similesis Ido). Ito

tamen havis senco plu vasta kam en Ido, nome « trobar » implikas

libereso ed impertinenteso. Onu kantas pri la singladia vivo quale ol esas,

kun lua omna aspekti.

Multa trubaduri esis siniori, ma anke esis inter li migranta kantisti

veninta de la simpla populani, quale la tre famoza Bernardo di

Ventadorn, filiulo di servistulo. Anke existis kanoniki qui audacis kantar

pri amoro.

Altri esis trubaduri e pose divenis monaki. Ula Perdigon, nericha rurano,

qua esis dotita per granda kapableso muzikal, esis simpatiinda a multi,

sakrigesis kom kavaliero e finis sua vivo kom monako.

Tala libereso e sociala movebleso duris dum du yarcenti de 1100 til 1300,

e la Eklezio nule povis agar kontre. La mulieri kantis tam multe kam la

12

viri, la siniori ne esis plu importanta kam talentoza rurani… Evidente,

onu esis dum tempo ed en medio di granda vivozeso ube la maxim grava

vorto esas la Joy ! (Joyo en Ido ; tre simila vorto kad ne ?). Ma, itere,

« Joy » havas plu vasta senco qua iras de la maxim grosiera plezuro

sexual til la maxim mistika beateso, de la texti di Guilhelmo di Aquitania

plena de sensualeso, til poezio kantanta amo al Santa Virgino (3).

La trubaduri volis enirar tre homala mondo ube omna emoci, deziri,

melankolii ed esperi darfas expresesar… Ma sen obliviar to quo esas trans

la deziro ! To esas anke la senco dil Tantrismo (4) : juar plene la vivo por

perceptar la pleneso spiritala e kosmala qua esas exter la koncio pri

desfeliceso e fino. La trubaduri havis tre libera konduto e ne vivis koakte

kun nur un spozo. Alienor di Aquitania, rejino di Francia e pose di Anglia,

e matro di tri reji, inter li Rikardo Leonkordio, esis samatempe militistino

ed amorantino. Or, el transportis la nocioni erotika dil trubaduri a nord-

Francia e plu tarde ad Anglia. La unesma trubaduro, t.e. elua avulo, esis

tre kurajoza kavaliero e granda poeto. Do, li amba esis tre komplexa

homi.

Ita poeziala kanti iris til maxim alta spiritaleso. Bernardo di Ventadorn

dicas : « En joyo mea kanto debutas, en joyo mea kanto permanas e

finas », od altra qua konfesas : « Nur esas joyo por me, olta qua nihiligas

omna altra joyo”.

Tota Europa influesis dal trubaduri :

Pos kondamno cirkum 1280 da episkopo di Paris qua refuzis la erotika

nocioni dil trubaduri, multi de li fugis a Germania, a Flandria, ad Anglia,

Portugal, Italia, edc…

Ton dicinte, la trubaduri esis voyajeri. Tante plu ke lia linguo kantesis,

en Kastilia, en Italia, en Hungaria… e mem en la nordo di Francia ed en

granda parti de Europa ube ol konsideresis kom la linguo di amoro. La

Germana Minnesänger imitis la trubaduri e tale kreis nacionala literaturo

kun autori tale Wolfram von Eschenbach. En Anglia, Shakespeare esis

tarda frukto dil kulturo trubadural…

Onu darfas opinionar ke Maestro Eckhart, Ioannes dil Kruco, o Francisko

di Assisi debas multe al trubaduri.

La fino :

13