Агасфэр (Вечны Жыд)

Геру

праф. д-ру Dr. h. c. Зігфрыду Байфусу

Інстытут навуковага атэізму

Бэрэнштрасэ 39а

108 Берлін

German Democratic Republic

31 студзеня 1980

Многапаважаны, дарагі гер калега!

Сваім пісьмом ад 12 г. м. Вы зрабілі мне надзвычай прыемную неспадзяванку. Я зусім не чакаў, што некалькі маіх заўваг сустрэнуць з Вашага боку такую цікавасць, і мяне перапаўняе зразумелае пачуццё задаволенасці, калі я даведваюся ад Вас, што Вы падключылі да даследавання справы Агасфера ўвесь Ваш калектыў. На жаль, мы ў гэтай вобласці, з пункту гледжання, так бы мовіць, нашай плацёжаздольнасці, вымушаны абыходзіцца больш сціплымі сіламі.

Тым не меней я спяшаюся дастацца на вышыню Вашых прапановаў, наколькі яны дазваляюць быць неадкладна рэалізаванымі. Вы знойдзеце прыкладзеныя ў дадатку тры фотаздымкі. Адзін з іх прадстаўляе гера Агасфера перад будынкам шавецкай майстэрні на вуліцы Віа Далароза-Дарозе Смутку; астатнія дзве выкананы ў традыцыйнай форме, адна en face, відаць правае вуха, і адна ў профіль; гэтыя здымкі паходзяць, каб ужо сказаць пра гэта адразу, не з паліцэйскай картатэкі, хоць былі, каб задаволіць Вашыя магчымыя прэтэнзіі, знятыя паліцэйскім фатографам. Пры больш пільным разглядзе Вы распазнаеце, што зняты несумненна — мужчына з характарам, інтэлігентны, і — звярніце ўвагу на рот і вочы! — валодае пачуццём гумору; дазволю сабе яшчэ зазначыць, што жанчыны праяўляюць да яго неабыякую цікавсць, тым болей, што ён малады.

Далей, і зноў следуючы Вашым пабуджэнням, глыбокапаважаны гер калега, я правёў судова-медыцынскае абследаванне гера Агасфера. Яно было праведзена прафесарам Хаскелем Мейеровічам, кіраўніком Судова-медыцынскага інстытута Яўрэйскага універсітэта; прыкладзеная дакументацыя сведчыць, што абследаваная асоба адпавядае канстытуцыі мужчыны прыкладна сарака гадоў і не носіць на сабе ні слядоў значных цялесных траўмаў, ні прызнакаў хранічных хваробаў. Аналіз крыві даў, праўда, вынікі, якія пабудзілі прафесара Мейеровіча, прыцягнуць да даследавання д-ра Хаіма Бімштэйна з Радыялагічнага інстытута універсітэта. Апошні змог пацвердзіць, што ў крыві абследаванага фактычна знаходзяцца сляды элементаў радыёактыўных рэчываў з перыядам паўраспаду мінімум у дзве тысячы гадоў, што ўказвае на тое, што гер Агасфер можа быць яшчэ старэйшым, чым гэта лічылася дагэтуль, а не беспасрэдна датычыцца часу нараджэння Ісуса з Назарэта. Адзін экземпляр падпісанага абодвума дактарамі заключэння прыкладваецца да матэрыялаў.

Я таксама меў намер напісаць Вам кароценькае паведамленне з апісаннем маіх асабістых назіранняў за падзеямі апошніх дзён у Варшаўскім гета і не толькі таму, што мой сябар Агасфер адыграў у іх пэўную ролю, а таму, што такія факты Вас як грамадзяніна адной з германскіх дзяржаў павінны асабліва крануць. На жаль, альбо лепей сказаць, на маё задавальненне, перашкодзіў у гэтым мой іншы абавязак, менавіта — паездка ў Стамбул, дзе, як Вам напэўна будзе вядома, у былым сералі каліфа знаходзіцца архіў Высокай Порты.

Дзякуючы ласцы куратара, прафесара Кемаля Дэнкташа, мне нарэшце было дазволена папрацаваць у архіве, і я знайшоў там, што даўно ўжо шукаў, а дакладней — дакументацыю аднаго працэсу супроць былога радцы імператара Юліяна Апастаты. Працэс адбыўся a.d. 364 (у 364 г.), праз год пасля гвалтоўнай смерці імператара, і адным з абскаржаных сапраўды быў яўрэй з імем Агасфер. На жаль, пашкоджаны рукапіс утрымлівае ў сабе фрагменты абвінаваўчай прамовы Грэгара Нацыянца, пазнейшага патрыярха Канстанцінопальскага, у якой апошні закідае ў віну Агасферу, што ён «падкопваў Апастату з мэтай прадухілення хваляванняў і перавароту, накіраваных на падрыў царкоўнага і дзяржаўнага ладу як у Рыме, так і ў Царстве Божым, падбухторваў хрысціян да бунту і патрабаваў, каб хрысціянскія біскупы вярнулі ўсё, што яны нарабавалі ў храмах і сінагогах.»

Агасфер меў магчымасць абараняцца; я здолеў, паколькі пергамент у гэтым месцы быў моцна папсаваны, расшыфраваць толькі некалькі фрагментаў з яго выступу, але нават іх толькі часткова. У кожным разе, з расшыфраванага вынікае, што ён нібыта заявіў, быццам Ісус, якога шанавалі хрысціяне, не быў ні сын яўрэйскага бога, ні чаканы яўрэямі месія, а просты равін, прадказальнік і рукапаложнік, адзін з тых, што і сёння займаюцца гэтым, а вучэнне, якое практыкуецца ад яго імя, гэта не што іншае, як малазразумелая мешаніна з таго, што з сябе ўяўлялі самі яўрэі, — гэта даўно асудзілі і адкінулі грэкі. А ён, Агасфер, усё добра ведаў, бо знаў Ісуса асабіста і нібыта сам гутарыў з ім.

Канец дакумента сведчыць наконт пакарання абскаржанага: Агасфер мае быць чвартаваны. Вы і я, паважаны гер калега, згодныя ў тым, што царква на працягу сваёй гісторыі ўчыняла шмат жорсткіх акцый; як і кожная ўгрунтаваная на догмах арганізацыя, яна не даруе нікому, хто хоць у дробязі ставіць пад сумненне яе вучэнне.

Я дапускаю, што вынікі маіх росшукаў у архіве Высокай Порты Вас асабліва зацікавяць, таму што Вы ў Вашай старанна выверанай кніжцы «Самыя вядомыя іудэа-хрысціянскія міфы ў святле прыродазнаўчага і гістарычнага пазнання» ў раздзеле «Пра Вечнага (альбо Вандроўнага) Жыда» зазначаеце, што легенда ёсць адносна позняя версія, а імя «Агасфер» наогул узнікае толькі ў сувязі з больш познім імем шлезвігскага суперінтэндэнта Паўля фон Айцэна, пра якого ў некаторых друках пададзены надзвычай сумніўныя звесткі, нібыта ён у студэнцкія гады ў Вітэнбэргу ці непадалёк ад горада сустракаўся з Вечным Жыдам. Гэты Айцэн мне таксама вядомы як пустагаловы славалюбец, але, як м. інш. даказвае мая знаходка ў архіве Высокай Порты, гэта ні ў якім разе не абвяргае ранейшага сведчання на карысць існавання Агасфера.

Чаму, зрэшты, пытаюся я ў сябе, шаноўны гер калега, Вам не пагадзіцца з думкай, што Вечны Жыд мог быць realiter? Калі адно толькі дапусціць, што яго наяўнасць магла б быць натуральным феноменам, як з'ява адразу траціць характар Божага цуду (у хрысціян), што Вы, натуральна, павінны адмаўляць, а значыцца, і не можаце выкарыстоўваць ў якасці доказу боскасці.

Аддаю сябе ў поўнае Ваша распараджэнне што да далейшых даведак, наколькі яны могуць быць Вам прыдатныя, і застаюся з прывітаннямі

Ваш адданы калега

Ёханаан Лёйхтэнтрагер

Hebrew University

Jerusalem