Universala Metodo

1. nek ... nek

La frazi kontenas fakti (argumento, motivo, o simpla afirmo edc.) qua ne valoras; do nek

... nek esas negativa.

Exempli:

o Me povas nek skribar letro ad il pro ke me ne savas ilua nomo, nek me ne povas

serchar il en la koncerteyo; nam me konocas il nur tre neprecize.

o Pro ke la plumulto de ta sektanti nek drinkas alkoholaji, nek manjas karno, la

homaro opinionas ke li esas vejetarani.

2. sive ... sive

La frazi kontenas fakti qui esas equivalanta. Se sive ... sive introduktas frazi (plusa

konjunciono ne esas necesa), ta frazi esas dependanta.

Exempli:

o Sive el mortis, sive el ankore vivas, en la du kazi vu esez gratitudoza a vua

bonfacintino.

o Sive la koquisto esis distraktata, sive pro altra kauzo, la manjajo ne bone saporas.

3. ne nur ... ma (eventuale kun adverbo quale anke, mem, precipue, prefere edc.) La frazi kontenas fakti qui esas equivalanta. On volas montrar en la

duesma frazo plusa fakto qua anke valoras ultre ta en l’unesma frazo.

La duesma frazo kontenas preske sempre fakto qua plu multe valoras kam la fakto en

l’unesma frazo. La akompanant adverbo en la duesma frazo expresas la grado de ta

augmento.

Exempli:

o Omna partiano di nia idiomo ne nur lernez ol, ma anke praktikez ol!

o Nam nia ministraro ne nur questionos kad e quanta adherantin ni havas ma

precipue lu examenos ka nia sistemo esas apta ad (por) omna posibla skopi.

o Ton ne nur ni Idani kredas ma mem mult altra civitani.

Noto 13

La reciproka konjuncioni (on povas kontar li eventuale sub l’adverbi) povas uzesar anke en

nur un frazo; ta frazo remplasas du o plura frazi qui esas samranga.

Exempli:

1. La problemo di linguo internaciona esas solvebla nek per Latina nek per ula vivanta

linguo (o, la Latina ne solvas, ed anke vivanta linguo ne solvas la probemo).

2. La kompatind infanto konocas nek patro nek matro nek gefrati nek parenti.

3. Preske omnadie ni recevas korespondaji sive de nia lektanti sive de altra personi qui

esas interesata a nia ideo.

4. La redaktisto pregis la universitatano tradukar la fablaro, sive tota, sive nur singla peci

ek ol.

5. Ne nur urbani ma mem la rurani demandas de la guvernantaro sorgar la maxim balda

posible realig(es)o di ta postulo.

G 18. -ano – montras

1. persono qua esas membro, adheranto di la kozo expresata da la radiko; la sufixo

-ano esas neutra relate la ideo, plu bone, tala persono povas havar intereso al ideo en

la radiko, ma to ne esas necesa.

Exemple: Seminariano fakte habitas la seminario ma kelkafoye nur segun l’impero, do

ne volunte. Ma la sufixo -isto (videz G 6. -isto) expresas ke tala persono esas partiano,

47

interesato.

Radiko nur substantivo:

agrano, artilriano, civitano, ekleziano, familiano, galerano, gimnaziano, infantriano,

kolegiano, kongresano, kurtezano, legionano, ligano, milicano, parlamentano,

parokano, partiano, policano, presbiteriano. religiano, republikano, rezervano, sektano,

seminariano, senatano, skismano, sociano, stabano, universitatano, vejetarano.

2. persono qua esas habitanto di la radiko.

Radiko nur substantivo:

insulano, koloniano, landano, montano, ocidentano, orientano, provincano, rurano,

sudano, urbano, vilajano, Berlinano, Holandano, Londonano, Suisanino.

3. Kelkafoye persono qua esas partiano di ula persono o di ta skolo (di -ismo). On uzez

la sufixo -ano vice -isto se un persono esas la fondinto.

Radiko nur substantivo:

Kalvinano, Kristano, Mahometano.

G 19. -aro – uzesas por formacar kolektala nociono, do multeso, kolekturo, uniono e c.

Radiko nur esas substantivo:

arboraro, armaro, bestiaro, borgezaro, brancharo, chefaro, episkoparo, fakaro, foliaro,

framasonaro, frataro, gradaro, hararo, homaro, hundaro, insularo, kanaliaro, kanonikaro,

keglaro, klavaro, klientaro, kolonaro, kornaro, lapidaro, mashinaro, mastaro, materiaro,

membraro, ministraro, moblaro, montaro, muskaro, nekrologaro, nervaro, nubaro, ostaro,

patronaro, pavaro, planetaro, plebeyaro, plumaro, proletariaro, protokolaro, puliaro, regularo,

rotaro, seglaro, sortaro, stelaro, tabularo, tendaro, terminaro, tunaro, vazaro, veinaro, vestaro,

veturaro, vortaro.

Per la substantivo quale mediato, anke adjektivo e mem verbo povas esar radiko:

o aristokrata, aristokrato, aristokrataro;

o katolika, katoliko, katolike, katolikaro;

o klerikaro, nobelaro, parentaro, yunaro;

o direktar, direktanta, direktanto;

o guvernar, guvernanta, guvernanto, guvernantaro;

o delegar, delegita, delegito, delegitaro.

48

Exerco 7

1. Du personi, nome lua spozino e mea onklo, heredis de ta kurtajano. Or ilca esas ja

sepadekyara ed ultre tre richa; do ilua renunco a la heredajo por la avantajo di elta esas

tre facile komprenebla.