Кии биирдэ олорор

Томмот Кыыча спптн хайдах дааны быаарыан билбэккэ эрэйдэннэ. Кыыс дойдутугар тахсыбыта кырдьык быыылаах. Атын барыах сирэ суох. Чэ сп, буоллун дааны. Ол гынан баран кини тоо онно тахсар? Оолор этэллэринии, баай кыыа буолан, баайдарга, рнэргэ тардыан дуо? Итини туох диэн утарыаххыный? Дойдулаабыт буолла дааны, “кырдьык, оннук эбит” диэн, ити этиини кытта сблээргэр тиийэин. Оччоо кини Кыыча туунан санаата барыта сымыйа, Кыыча быйыл, былырыын киниэхэ эппитэ, саарбыта барыта албын, кубулунуу буоларыгар тахсар. Оччоо Кыыча дьинээх дьнн кистэнэн сылдьар н, тыыраын кумуна туттубут кыыл, доор буолан кубулуммут ннээх стх эбит дии! Тугун срэй… Баарбатаы дааны иин, итиннигэр тахсар. рэин быраан рнэргэ крээбит баай кыыын атыннык хайдах ааттыаххыный?

Ити аата оолор Кыычаны комсомолга киирэ сатаабытын спк рбттэр. Томмоту “баай кыыыгар тбтн эргиттэрбит”, “кылаассабай сэргэин стэрбит” диэн спк эппиттэр… Ити сс кыра. Томмот доотторун утары барбыт танарааччы эбит. Кубулуммут ст комсомол кэккэтигэр киллэрэ сатаабыт танарааччы. Кинини итинтэн атыннык ааттыахха сатаммат. Ол эрээри…

“Оо, Кыыча, Кыыча, хайдаый ити?! Тттртн этэр биир дааны чахчы мэлигир эрээри, мин итини итээйиэхпин баарбаппын. Кии мэлдьитин баарарын, сблрн эрэ оорор буолбатах быыылаах. Баарбатарбын да, сырайга-харахха анньар чахчыттан ханна барыахпыный, итээйэрбэр тиийэбин. Кыыча, эн эппити барыта албын, сымыйа эбитэ буолуо дуо ама?”

Ити курдук араастык саныы сатаан, харааччы мунан баран, Томмот сарсыныгар киээлик ГПУ-га тиийдэ. Кини тоо онно тиийбитин бэйэтэ чопчу билбэт этэ. лэтин туунан кэпсэтиээри барбыта диэи, онно лээ киирэрин-киирбэтин сс быаарына илигэ. Кини бу мунаах-тэнээх кэмигэр аа кии тылын истиэн баарбыта. Ити баарбыт тгэнигэр Ойуурап, соччо-бачча билэ илик эрээри, биирдэ кэпсэтээт итээйэ, ытыктыы санаабыт Ойуураба йгэр кст тсптэ. Кини Кыыл Ыччат уулуссатынааы эргэ таас дьиээ, бадаа, ол иин кэлбитэ.

Ойуурап хоун аанын хатыы турар эбит.

– Аа-а, Чыычаахап! Кэлли дуу? чгэй! – диэтэ кини Томмоту крн. – Миэхэ ыксал наада суох ини? Оччоо сарсын сарсыарда кэлээр. Сп дуо?

Таырдьа бииргэ таыстылар.

– Чэ сарсыа диэри! – Ойуурап илиитин уунна.

Чыычаахап хамнаабакка турда.

– Кэпсэтэрдээх этим… – Томмот мух-мах буолан ботугураата. – Биир суолу…

– Уун соус кэпсэтии дуу?

– Соччо ууна суох да…

– Чэ миэхэ барыах. Ычча, бачча тымныыга таырдьа сэлээ туруохпут дуо? Кыбыстыма, кыбыстыма. Ойоо, оото суох чоро соотох киибин.

Бардылар. Хас да уулуссаны, хас да нэлэккэй олбуору быыта охсон аастылар. Ол тухары Ойуурап бараакатын саатыгар кыначчы соус туттан, саата суох дьулуруйан истэ. Аппа рдгэр баар эргэ уун субура дьиээ тиийдилэр. Хараа крдр ааан, илиилэрин иминэн харбыалаан, биир хоско киирдилэр. Ойуурап остуолу буккуйбахтаан чмэчини булан уматта.

– Дьэ сыгынньахтан… Ээ, кэбис, сыгынньахтаныма, – Ойуурап тута кннрннэ. – Ааты Томмот дии, бадаа? чгэй аат. Ол гынан баран Томмоту да иин тоуо. Дьиэбит дьыбардаах соус буолуохтаах, – инньэ диэтэр да бэйэтэ бараакатын устан ороо бырахта. – Бииги билигин билиитэбитин оттуохпут да, бып-бырылас буолуо. Хата эн ити чаанньыгы ылан, крдртэн уааттан уута баан киллэр.

Кырдьык, р-тр буолбата: билиитэ умайан тигинээтин кытта дьиэ иэ сылыйан барда. Томмот сонун, бэргээтин уулла. Бу кннэргэ ыар баттык оостубут суолун кэпсиэ эбит дааны, Ойуураба билиитэ итийэн эрэр муннугун икки илиитинэн быластыы кууан, тугу эрэ атыны санаан, аттыгар баар ыалдьытын дааны умнан, хос хараа муннугун одуулаан турда.

– Табаарыс Ойуурап… – диэтэ Томмот, саата суох кппэхтии тэн баран.

– Ээ? – киитэ хайыа тстэ, онтон э тыынна, ытыынан сирэйин ньылбы сотунна. – Дэлби томуппун. Кылабыыаа, – уонна ыалдьыта йдбтхт крбтгэр быаарар быыынан аргыый эбэн эттэ: – Сити эн кэлиэ иннинэ аай Мэхээс Урчуусабы кмн киирдибит ээ. Чэкиии. Илин аналлаах сорудахтаах тахсыбыта. р ханна баарын биллэрбэтээ. Стэн хаалбыта. Бииги ону дьиктиргээбэтэхпит. Чэкиис сибэээ быстан хаалара сонун буолбатах. Кнтэн кн биллэрии ыытыа диэн кппппт. Онтубут бээээ киибит то лгн тиэйэн киллэрдилэр. Аммалыыр суол кытыытыгар хаарга кмллэн сытарыгар хаан аыы сылдьар сылгы рэ тбэспит. Ким, тоо, хаан лрбтэ биллибэт. Биллибэт да, биллиэ. Билиэхтээхпит. “Били” диэн баартыйа биигини бу лээ ыыппыта. Билбэккэ хаалларар бырааппыт суох…

Ойуурап рэнэн хаалбычча, арааа, бэйэтэ да билбэтинэн сиэбиттэн хамсатын ылла, онтукатын айаар илдьэн иэн ситэ тиэрдибэккэ, ол курдук илиитигэр туппутунан хоун иигэр тргэн-тргэнник тттр-таары хаамта. Хас хардыытын аахтара сахсайбыт муоста маа э-аллара тэн хаачыраата. Оннук тиргиллимэхтээт, Ойуурап арыый уоскуйда быыылаах, хаамара улам бытааран барда. Бытаардар бытааран, кини аыыр иити кытары ол-бу кумааы, мал-сал крэ-лакы кыстаммыт остуолун аттыгар тохтоото уонна таа суох халы кинигэ илдьиркэйин, эргэ хаыат анныттан кх тастаах чараас кинигэни ылла.