Фаўст

Заўсёды ясна нам усё, аднак
Я сам пабачыў, што было і як —
Я добра помню, як смала
Кіпела тут, як кузня тут гула,
Калі Малох у вогненным гарніле
Каваў камлыгі ў тысячы пудоў.
І валуны дасюль яшчэ ў пяску і ў пыле
Ляжаць як сведкі тых гадоў.
Чаму? Хто скажа вам талкова —
Ці з пэўнай мэтаю, ці выпадкова
Напісана вучоных прац без ліку?
Вось толькі просты, цёмны люд
Не проста збіць, мой пане, з панталыку,
Люд ісціну даўно спазнаў: яна —
Ні больш ні менш як яркі цуд,
Які стварыў калісьці сатана;
Не без прычыны ж кажуць: «ведзьмін хвост»,
«Чарцячы палец», «чортаў мост».

Фаўст

Карысна ўведаць і спадсподу
Твой самабытны погляд на прыроду.

Мефістофель

Ды што мне на яе глядзець! —
Галоўнае, што чорт быў маладзец!
У нас, чарцей, наогул — вечна так.
Мы любім выдумку і кавардак.
А ты? Няўжо, спазнаўшы таямніцы,
Яшчэ не маеш яснасці пазіцый?
Няўжо твае вандроўкі па зямлі
Табе нічога так і не далі?
Ты ж зведаў без уплываў нічыіх
«Зямныя царствы ўсе і веліч іх»^{242}.

(Матв., 4, 8.)

Так, ты з няўрымслівых! Урваўшы дробку,
Не мог на пошуках паставіць кропку.

Фаўст

Я маю мэту! А якую,
Сам адгадай!

Мефістофель

                Што ж, паспрабую.
Каб мог сабой ты ганарыцца,
Табе спатрэбіцца сталіца:
Крывыя вулачкі, бажніца,
Дамы, пастаўленыя густа,
Базар — цыбуля і капуста —
І яткі — там мясныя тушы,
Гудзенне мух, аж глухнуць вушы,—
У гэтым тлуме дзень пры дні
Смуроду шмат і штурхатні.
Далей — багатыя кварталы:
Палацы пышныя, парталы,
Шырокія бульвары, храмы.
А дальш ад гарадское брамы,
Там, дзе ўзвышаецца сцяна,—
Прадмесцяў людных гамана…
Замілавана будзеш ты
Глядзець на брычкі і карэты,
На люд, які сюды-туды
Снуе па вуліцах без мэты.
А варта там табе з’явіцца,
Няхай сабе гады ў рады,
І будуць тысячы дзівіцца
Пачціва на цябе тады.

Фаўст

Як можна думаць так, ну што ты!
Хто вам аддзячыць за турботы?
Народ вучы, кармі, а ён гатоў
Табе замест узнагароды
Пладзіць зацятых бунтароў.

Мефістофель

Пасля б ты замак да нябёс
У маляўнічым месцы ўзнёс,
Каб удыхаць там водар свежы
І сузіраць зямлі бязмежжы.
І гэты лес, і гэты гай
Ператварыў бы ў божы рай.
Зрабіў бы ставы, вадаспады,
Газоны, сцежкі і каскады
І тысячы другіх драбніц —
Альтаначкі для маладзіц,
Каб бавіцца бясконцым часам
У халадочку не сам-насам,
Самазабыўна і карысна.
Я «маладзіц», сказаў наўмысна —
Яны, красуні, паяліку,
Больш ідэальныя у множным ліку.

Фаўст

Брыда! Тыран Сарданапал^{243}!

Мефістофель

Ці адгадаў твой ідэал?
Яшчэ хай сонца, зоры, месяц
Твае імкненні больш падкрэсляць.

Фаўст

О не! Падмесячны абшар
І так дае прастор для мар.
Яшчэ і тут цябе й зямлю
Я смелым подзвігам здзіўлю!

Мефістофель