Читаем Дарц полностью

– Хаьа суна. Амма уьш цхьа а бакъ дац, – элира цо, доккха са а даьккхина. – Со а ца лела хазахеташ. Цхьа минот йац синтем болуш. Наггахь нехан хIусаме нисвелча бен, бовха кхача ца буу ас, кIедачу, бовхачу метта охьа ца вуьжу. Йисина йерриг хан, акхачу экхано санна, хьаннашкахь, лаьмнашкахь токху ас. Йерзинчу стигала кIел, Iай а, бIаьста а – массо а хенахь. Со цхьаъ хилла ца Ia иштта лелаш. Делахь а со адамашдайархо вац. Ас дойурш йамарт жIаьлеш ду, вайнах бойуш, куьйгаш а, муцIарш а цIийх йуьзна лела Iедалан хьаькамаш, церан гIоьнчий. Ас цхьа а стаг ца вийна йамартлонца. Царах бекхам эцале ас цаьрга хьалххе дIакхайкхайо сайн кхел, ахь зулам дитахь, маьрша ву хьо, ца дитахь, ас вуьйр ву хьо олий. Ас къинхетамза бойу, эскарехь гIуллакхдеш а, Iедалан гIуллакхехь а шаьш боццушехь, со лаца, со вен, Iедало сан коьртах кхайкхийна ахча эца сан лар толлуш, леларш, моттбеттарш, йамартхой. Оьрсашца, керстанашца дац сан мостагIалла. Ас цхьа а машаре керста, оьрси ца вийна. Сан тIом паччахьан Iедалца, цуьнан хьаькамашца, церан хьадалчашца, вайна тIехь хIара къизалла латточаьрца бу. Хуьлда уьш бусалбанаш, керстанаш, мунепикъаш. Хуьлда уьш оьрсий, нохчий, гуьржий, суьйлий, хIирий. Хуьлда иза сан да, ваша, кIант! Цаьрца бу сан тIом. Талорашший? ХIаъа, ас талабо нехан цIий Iуьйдуш, хьарам даьхни гулдинарш. Ас паччахьан банкаш кхоьхьу. Ас, хьоладай йийсаре а буьгий, царна тIера ахча доккху. Амма сайн карадогIучух цхьа кепек а сайна пайдехьа ца хьовзадо ас. Мискачу нахана дIадоькъу. Цхьана нохчашна, бусалбанашна декъна ца Iаш, оьрсашна а, кхечарна а доькъу. Мискачарна, вай санна ца хьегахь а, вайга гIурттуш гIело хьоьгучарна. Ткъа Iедало сан коча тоьттучу дерриг а талорашна со бехке ма вац, Iела. Ас некъахой, машаре адамаш ма ца таладо. Халкъан цIий муьйлу хьолахой бен. Банкаш, кассаш талайо. Ша Зеламха ву, шаьш Зеламхин накъостий ду бохуш, оьрсий, нохчий, кхечу къаьмнех нах талош лелаш, цхьа зуламхой бу. Царах дукхахберш Iедало арабаьхна, цуьнан бертахь лелаш а бу. Халкъана хьалха сан сий дайа, халкъ сох тешамза даккха, халкъ суна дуьхьалдаккха. Ишттачарех сайна каравеанчунна луьра таIзар до ас. Цо талийначунна тIе а вуьгий, талийнарг долчу дена йуха а дерзадойтий, цунна хьалхха, йетташ, гIибавоккху. Амма оцу зуламхошна массарна а тIе куьг ца кхочу-кх сан.

– Цхьана aгIop, нийса ву хьо, Зеламха, – шен Iалашонна тIегIерта Iела. – Цхьаммо а хьуна бехкбуьллийла дац. Амма ахь банкаш йохош, хьолахой талош, доькъучу ахчанех адамийн бакъо, къелла меттахIуттур ма йац, Зеламха. Цуьнан ойла йиний ахь? Ахь цхьацца хьаькамаш байарх, паччахьан Iедал духур ма дац. Ахь байъинчеран метта кхин ма балабо, хьалхарчарел а къизанаш, боьханаш хоьржуш. ТIехула тIе, ахь цхьа хьаькам вийча, Iедало бехк боцу итт нохчо воь, бIе Сибрех хьажаво. Хьайна лаа а ца лууш, хаа а ца хууш, адамашна бохам бо ахь. Iедало эххар вуьйр ву хьо. Йа тIамехь, йа цхьаммо йамартло йина, тешнабехк бина. Хьан корта беаначунна берхIитта бIе туьма ахча а, кхо бIе десятина латта а кхайкхийна Iедало. И ахча пачхьалкхан хазнера а, йа хьолахойн кисанара а дац. Нохчийн къехошкара даьккхина ду. И латта а халкъан ду. ХIан, хьол тIаьхьа кхин а цхьа Зеламха гIоттуьйтур вай. Цунах а тIаьххьара изза хир ду. Оцу некъо толор дац вай.

Зеламха гIайгIане велавелира.

– Iела, ахь а иштта аьлча, нехан хIун бехк бу? Шайх Мансуран заманахь дуьйна схьа паччахьан эскарша хIаллакдина адам, йарташ, Сибрех хьийсийна доьзабайнарш – уьш берриг а сан бехкенна хилла хIаллак? Со дуьнена ваьлла шовзткъа шо бен дац. ХIун дан деза ткъа, цхьаболчу молланаша ма-хьеххара, паччахьаш а, Iедал а Делера ду бохуш, цара лелочу харцонашна, къизаллина садетташ ваха веза?

– ХIан-хIа, Зеламха, ас а ца боху иза. Ахь хьаькамаш байарх, паччахьан Iедал духур ма дац. Дезткъа шарахь хаддаза тIом барах, нохчашка ца дохаделла паччахьан Iедал. Вайн махка гIерта оьрсий а ца совцабелла. Россехь дехачу цхьана а халкъе ца дохаделла. Мосазза гIиттина уьш шаьш а, луларчу къаьмнашца цхьаьна а. Амма даим а шайн цIела керчийна уьш Iедало. Оццул доккхачу оьрсийн халкъе а ца дохаделла. Росси чохь деха дерриг а къаьмнаш – бусалба а, керста а – цхьаьна а кхетта, цхьабарт а хилла, гIевттича, тIаккха баккхалур бу толам. Ахь элира-кх, вайгарчу Iазапан, баланийн, бохамийн нана вайна тIера Iедал ду. Кхузахь хьаькамаш байарх, Iедал духур ма дац. И нана мел йу, цуьнан кIорнеш – хьоладай, инарлаш, эпсарш – кхуьур йу. Йайарх кхачалур йоцу и кIорнеш цкъа а дуьнен чу ца йовлийта, йийна, дIайаккха йеза оцу кIорнийн нана – паччахьан Iедал. Иза доха а дина, кхин вешан къехойн Iедал хIоттийча бен, маршо хир йац вайна…

Зеламхин бIаьргаш чуьра гIайгIайне мархаш, оьгIазлонан цIе тIепаза йайра. ХIинца царна чохь йовхо йогура. Сатийсамо, цхьана йукъана деллачу ирсо къагийнера цуьнан йуьхь.

Перейти на страницу:

Похожие книги

Аламут (ЛП)
Аламут (ЛП)

"При самом близоруком прочтении "Аламута", - пишет переводчик Майкл Биггинс в своем послесловии к этому изданию, - могут укрепиться некоторые стереотипные представления о Ближнем Востоке как об исключительном доме фанатиков и беспрекословных фундаменталистов... Но внимательные читатели должны уходить от "Аламута" совсем с другим ощущением".   Публикуя эту книгу, мы стремимся разрушить ненавистные стереотипы, а не укрепить их. Что мы отмечаем в "Аламуте", так это то, как автор показывает, что любой идеологией может манипулировать харизматичный лидер и превращать индивидуальные убеждения в фанатизм. Аламут можно рассматривать как аргумент против систем верований, которые лишают человека способности действовать и мыслить нравственно. Основные выводы из истории Хасана ибн Саббаха заключаются не в том, что ислам или религия по своей сути предрасполагают к терроризму, а в том, что любая идеология, будь то религиозная, националистическая или иная, может быть использована в драматических и опасных целях. Действительно, "Аламут" был написан в ответ на европейский политический климат 1938 года, когда на континенте набирали силу тоталитарные силы.   Мы надеемся, что мысли, убеждения и мотивы этих персонажей не воспринимаются как представление ислама или как доказательство того, что ислам потворствует насилию или террористам-самоубийцам. Доктрины, представленные в этой книге, включая высший девиз исмаилитов "Ничто не истинно, все дозволено", не соответствуют убеждениям большинства мусульман на протяжении веков, а скорее относительно небольшой секты.   Именно в таком духе мы предлагаем вам наше издание этой книги. Мы надеемся, что вы прочтете и оцените ее по достоинству.    

Владимир Бартол

Проза / Историческая проза