ч алуунун аягы

Карим менен Бекзат бир аздан кийин эшикке чыгып кетишти, Глбахар кйсн кргс келбей баратты. Карим киргенде тшгн салып, Азатты кучактап жатып алган эле.

Ошондон бир жума тпй июндун ондорунда збектер менен кыргыздардын ортосунда кагылышуу чыгып кетти. Токсонунчу жылдын июнунда….

Ошондогу мемиреп турган кеч кимдин эсинен кетсин, заматта тарс-турс этип, кыйкырык, ызы-чуу тшп, рттнгн йлр, айрыкча кыргыздардын кыздарын кыйнап лтрп, боюнда бар аялдарды ичин жарып ыргытып, кырк биринчи жылкы фашисттердин аеосуз согушунан да тп кетти. Бирок Каримдин йн бир збек басып келбеди, жан-жака белиндеги кошуларынын й рттнп, адамдары лп, кызыл кыргын болуп жатты.

– Азатым, сен бизди сактап калды, – деди бир кн Глбахар бооруна кысып отурган наристени п, наристе дагы бир нерсени сезгендей кздрн алайта башын тшн катып култу эте клп койгонун кантеси.

– Шухрат дайындаган го дейм? – деди рпйп сыртка чыга албай жашынып отурган Карим.

– Ким билет, андай болбосо бизге да келмек, кудай ай, деги тынчып калса экен, элге кыйын болду го?

– Айтпа, кадимки согуш, кан жыттанып, далайы ар кайсы жакка тндп качып жатыптыр.

– кмттн да алы келбей баш аламан болуп жатат.

– Эл тынчып калса экен, – деп оозун жыя электе эшиги тарсылдап калды, эк бири-бирин карап нестейип калды, заматта кз алдыларына лм элестеп ачаар-ачпасын билбей турганда кыздын н угулду, Карим чыга калса тестиер он-он эки жаштардагы кыз экен. Чачтары саксайып, кийими тытылган.

йг киргизип эшигин бекитип коркуп калган кызды трг ткрд.

– Кайдан качып келди, артыдан эч ким акмалаган жокпу? – деди Карим корккондой.

– Жок, мени лд деп ыргытып ийишти, атамдарды лтрп кетти, – Кыз калчылдап жатып зорго сйлд.

– Чай ичип алчы, же суу берейинби? – деп Глбахар кыздын мадайына келди, – Коркпо, эч ким крбс болду.

– Биякка келбейби?

– Келбейт. Кел, мындан ичип алчы, – Суудан жуткуруп, ичкериден халат алып чыгып кызга кийгизди, – Аты ким?

– Мукарам.

– Коркпо кызым, эч ким келбейт.

– Корком, атам менен апамды… – Кыз колдору калчылдай ыйлап жатты.

– Эмне кылабыз кызым, ушундай болот деп ким ойлоптур, бейкут жаткан элге кандай ниети бузуктар чагым кылганын ким билет, – Карим оор крсн отуруп калды. Крс ата-энесин, агасы менен жеесин лтрп бир зкр Мукарамды зордуктап анын эси ооп калганда лд деп ойлоп ыргытып ийип кетип калган экен. Ата-энесинин лгнн з кз менен кргн кыз тн менен жлп, эти ысып та атканча Глбахар карап жатты. Эртеси кечке эчтеке ичкен жок, эси чыгып калыптыр, ч-трт кн ткндн кийин:

– Иним бар эле, эжем эк кайда кеткенин билбейм, – деди.

– Чогуу белеер?

– Ооба, коркуп тоого качып кетмек болгонбуз, кндз эле келишти.

– Кыргыздар келдиби?

– Жо-ок, збектер экен.

– Силер кыргызсыарбы?

– Атам кыргыз, апам збек болчу.

– Шмшктр десе…

– Эжемдерди да лтрп коюшту го, эже?

– Ким билет кызым, алар да бир жерде жашынып калгандыр.

– Тир болсо экен, мен жападан жалгыз каламбы, йбзд болсо рттп жиберишти, согуш качан бтт? – Кздрн жалжылдата Глбахарды карады.

– Бтт кызым, тынчтык болот, сен дагы чооесу, – Мукарамды сооротуп башынан сылады, – Эже менен иниди табасы, кмт кам крт.

– Атамдар лп калбадыбы, мени зордуктап коюшту, эми кантем?

– Баары унутулат, эч кабатыр болбо.

– Унуталбайм го, атам менен апамды кзмч кордоп лтршт.

– Тагдыр ушундай экен да кызым, бул жакты кантип тапты?

– Мен алар кеткенден кийин туруп апамдарды карадым, аларды рттп ийишиптир, анан башым оогон жакка баса бердим, рттнгн йлрдн ичине жашындым, кеч киргенде сиздердин жарыкты крп келдим.

– Жакшы кылгансы, эми эртеден баштап сени подвалга бекитейин ээ, дкндр рттнп, эшикке чыга албай тамак ашыбыз да тгнд, кокус бир жарым келсе сени крбсн.

– Макул, – Мукарам улутуна отуруп калды.

Айткандай эле эртеси алардын йн беш-алты збек келди, Карим менен сйлшп тн ичинде кайра кетти. Бирок эч нерсе дебеди. Ошентип Ош шаары буду-ча тшп, рт жыттанып турду, согуш басылып чодор келип элди ынтымакка чакырып, бузулганды тзмк болуп, качкан элди чогулта баштады. Жетим балдарды, кароосуз калгандарды убактылуу жайларга жайгаштырып кайрадан куруу иши башталып тынчтык км ср баштаганда Азатты Шухрат туугандарын ээрчитип келип алып кетмек болду. Карим менен Глбахарга кийим-кече алып келиптир, эшигине аш басып ыраазылык алып анан жнмк болгондо Глбахар аябай ыйлады:

– Каттап тургула, Азат менин дагы балам болуп калды.

– Ооба апажан, катышып турабыз, чоойсо келип турат.

– Силерге да рахмат, з балаардай кылып асырап бердиер, эми энеси лс да атасы бар, з колунда ссн, – деди агаларынын бири.

– Баламды з балам деп дилимди, динимди бердим, мээримимди тктм, аман болсун.

– Ми мертебе ыраазымын, – деп Шухрат колун бооруна ала экейип Каримдин колун кысты, – Аман болууздар.

– Жакшы баргыла, – деп эк узатып чыкканда Азат Глбахарды карап ыйлап колдорун сунуп талпына берди. Шухрат болбой ылдамдай басып кетип жатканда чырылдап чалкалап ыйлаганда кайра артына кайрылып келип Глбахарга баланы бере койду эле моюндан кучактап наристе кеткиси келбегендей ккргн башын коюп алды. Шухрат колун созо:

– Кел уулум, апаны кыйнаба, ансыз дагы апа зорго турат, кетели, келе гой, – деди эле таптакыр барбай качып туруп алганда Глбахар: