Агасфэр (Вечны Жыд)

- Яны з самага малку ўсмакталi ў сябе такую нянавiсьць да гояў, што нiкому нiякага дзiва няма, калi ў гiсторыi iм увальвалi за тое, што яны атручвалi калодзежы й кралi дзяцей, якiх пасьля пратыкалi шылам i расьцiналi, як гэта было ў Трэнце й на Белым возеры. Вiтаючы нас, хрысьцiян, яны знарок перакручваюць словы "ласкава запрашаем - seid willkommen" у "шэд вiл ком", што азначае - "шайтан, прыйдзi!" альбо "вось iдзе сатана". Так яны наклiкаюць на нас пякельны агонь i ўсякiя нягоды. Да таго ж яны называюць Iсуса сынам шлюхi, а ягоную мацi шлюхай, якая ў парушэньне шлюбу зрабiла дзiця зь нейкiм забеглым кавалём-малатабойцам.

Айцэн пераводзiць дух. Яму лёгка на душы, быццам словы плывуць самi сабою, як тыя катэгорыi анёлаў на экзамене, хоць ва ўсёй замкавай кiрсе анi ценю ягонага сябра Лёйхтэнтрагера. Але ён бачыць перад сабою iншага, нахабнага маладога жыда ў брудных ботах, як ён чукае на каленях Маргрыт, i гэта нiяк ня можа быць чортавай замарокай, бо чорту ў кiрху дарога заказана, а гэта божая азнака, алюзiя божая, i ён прамаўляе далей:

- Чым жа, зрэшты, заслужылiся мы ў жыдоў на жудасны гнеў i зайздрасьць i нянавiсьць iхнюю? Мы ж не называем iх шлюхамi, як яны называюць дзеву Марыю, не называем дзяцьмi шлюхi, як яны называюць нашага Госпада Хрыста, мы ня крадзем i не пратыкаем шылам iхнiх дзяцей, не атручваем iм ваду, ня прагнем iхняй крывi. Наадварот: мы робiм дзеля iх толькi ўсяляк памыснае дабро; яны жывуць з намi ў дамах, пад нашай абаронай i аслонай, карыстаюцца нашымi дарогамi, нашым рынкам, нашымi вулiцамi; князi дазваляюць жыдам браць зь iхнiх кашалькоў i скрынак, колькi тыя хочуць, дазваляюць сабе й сваiм падданым праз жыдоў займацца лiхвярскiм зьдзiрствам i смактаць кроў.

З гэтым i падступаецца да таго, што, як ён ведае, ўзрушае ягоную парафiю яшчэ больш, чым тое Пiлатава ўмываньне рук i поцемкi жыдоўскага роду й нiбыта божае выбраньнiцтва габрэяў. I тут ужо ён абазнаны няма ладу як i выкладвае i пра дом свой i пра словы цёткi-спадчынадаўцы ў Аўгсбургу. I ўскрыляе рукi ўгору й крычыць:

- Любасныя! Цi бачыў хто калi з вас, каб жыд працаваў, як працуеце вы ў гарач i ў холад, ад рана да позьняга? Не, гэта, як самi жыды кажуць: мы не працуем, у нас добрыя, леныя днi, праклятыя гоi хай працуюць на нас, а мы мецьмем iхнiя грошы; зь iмi мы паны, а яны нашыя слугi. Так яны кажуць i гэтым самым сьледуюць свайму закону, як пра тое сказана ў Другiм Законе 23:20: "Iншаземцу аддавай у лiхву, а брату твайму не аддавай у лiхву, каб Гасподзь, Бог твой, дабраславiў цябе ва ўсiм, што робiцца рукамi тваiмi, на зямлi, у якую ты iдзеш, каб авалодаць ёю". Iх дыханьне сьмярдзiць язычнiцкiм золатам i срэбрам, бо няма такога другога народу пад сонцам, каб быў прагнейшы й сквапнейшы за iх. I вось я чую, як кажуць, што жыды давалi вялiкiя грошы князям i панству й тым яны нiбыта карысныя. Так, а з чаго яны давалi? З добраў тых самых панстваў i iх падданых, з таго, што ўкрадзена й нарабавана лiхазьдзiрствам.

Ён азiраецца вакол i бачыць вочы сваiх слухачоў i як яны прыляпiлiся да ягоных вуснаў, i заўважае раптам, якая вялiкая сiла зыходзiць ад яго, калi ён, вось ён, стаiць на высокай катэдры ўгары й разумее, што сапраўдны прапаведнiк павiнен казаць толькi слушныя словы, у патрэбны час, каб усе яны паднялiся i рушылi й рабiлi тое, да чаго ён iх заклiкае. I з гэтымi ўзьнёслымi думкамi ў сэрцы ён падводзiць увесь sermon да добрага канца, руплiва падагульняючы, чым дыферэнцыруюцца пракляты жыд i пабожны хрысьцiянiн.

- Жыды ж, менавiта, - абвяшчае ён, - хочуць мець мэсiю з краiны дурняў i гультаёў, каб насычаў iх сьмярдзючыя гiзунталы, сьвецкага караля, каб перабiў нас, хрысьцiян, падзялiў сьвет памiж iмi й зрабiў iх валадарамi. Але мы, хрысьцiяне, маем свайго мэсiю, якi робiць так, каб мы не баялiся сьмерцi й ня дрыжалi перад аблiччам гневу Гасподняга й каб маглi ўшчамiць хваста д'яблу. Нават калi ён i не дае нам золата, срэбра й iншага багацьця, дык i ад такога мэсii ў нас сэрца гатовае выскачыць з грудзей ад радасьцi, бо сьвет ператвараецца ў рай. I за гэта мы дзякуем Богу, айцу ўсякай мiлаты й дабрамыснасьцi. Аман.