WIJ

- Dalibóg! - powiedział, ponownie zatrzymawszy się, filozof. - Ani żywej duszy!

- A może trafi się dalej jakaś osada - powiedział teolog, nie wyjmując fajki.

Jednakowoż zapadła już noc i to noc dosyć ciemna. Niewielkie chmury zagęściły mrok i sądząc po wszystkich znakach, nie należało oczekiwać ani gwiazd, ani księżyca. Seminarzyści spostrzegli, że zabłądzili i już od dłuższego czasu nie szli gościńcem. Filozof, poszperawszy po omacku nogami we wszystkie strony, na koniec powiedział ostro:

- A gdzie jest droga?

Teolog pomilczał i podumawszy chwilę dorzucił:

- Taaa... ciemna noc.

Retor odszedł na bok i starał się, czołgając po ziemi, wymacać trakt, lecz jego ręce trafiały tylko w lisie nory. Wszędzie wokół był jedynie step, po którym zdawało się, nikt nie jeździł. Wędrowcy zdobyli się jeszcze na wysiłek i poszli nieco do przodu, ale wszędzie wokół była taka sama dzicz. Filozof spróbował nawoływać, jednak jego głos ucichł w oddali nie napotykając żadnej odpowiedzi. Po pewnym czasie tylko dały się słyszeć słabe jęki, przypominające wycie wilka.

- To ci dopiero, i co teraz? - powiedział filozof.

- Jak to co? Pozostaje nam nocować w polu! - odparł teolog i zaczął szukać po kieszeni krzesiwa, żeby ponownie zapalić swoją fajkę.

Jednak filozof nie mógł się pogodzić z takim stanem rzeczy. Miał bowiem zwyczaj ładować na noc półpudowy kawał chleba wraz z ćwiartką słoniny i odczuwał obecnie nieznośną pustkę w żołądku. Przy tym, pomimo swojego wesołego usposobienia, bał się jednak troszkę wilków.

- Nie, Chalawa, nie można, - powiedział. - Jakże tak, nie pokrzepiwszy się niczym, rozciągnąć się na ziemi, jak jakiś pies? Popróbujmy jeszcze; może natrafimy na ludzką siedzibę i choć czarkę gorzałki uda się na noc wypić.

Przy słowie "gorzałka" teolog splunął na bok i dorzucił:

- Jasne, nie ma co zostawać w polu.

Seminarzyści poszli naprzód i wkrótce, ku ogromnej ich radości, zdało im się, że w oddali słyszą szczekanie. Posłuchawszy, z której strony dobiega, żwawo ruszyli w drogę i przeszedłszy jeszcze kawałek, zobaczyli malutkie światełko.

- Chutor! Dalibóg, chutor! - ucieszył się filozof.

Przeczucie go nie omyliło: po krótkim czasie ujrzeli rzeczywiście niewielką osadę, złożoną z dwóch tylko chat, znajdujących się w jednej i tej samej zagrodzie. W oknach paliło się światło. Dziesięć śliw sterczało zza płotu. Zaglądnąwszy przez szpary w drewnianej bramie, seminarzyści ujrzeli podwórze, zastawione czumackimi wozami. Gdzieniegdzie na niebie lśniły gwiazdy.

- Dalej braciszkowie, nie ociągajcie się! Co też by to nie było, trzeba nam zdobyć nocleg!

Trzej uczeni mężowie wspólnie zakołatali do wrót i krzyknęli:

- Otwórzcie!

Drzwi w jednej z chat zaskrzypiały i po minucie seminarzyści dostrzegli przed sobą staruchę przyodzianą w kożuch.

- Kto tam? - odkrzyknęła, kaszląc głucho.

- Pozwólcie babciu przenocować. Zgubiliśmy drogę. A w polu tak paskudnie jak w pustym brzuchu.

- A co wy za jedni?

- My spokojni ludzie: teolog Chalawa, filozof Brutus i retor Gorobiec.

- Nie można. - zawarczała starucha - u mnie pełna zagroda ludzi i wszystkie kąty w chacie już zajęte. Gdzie ja was podzieję? A do tego jeszcze takie rosłe i zdrowe chłopy! Chałupa mi się rozwali jak takich wpuszczę. Znam ja tych filozofów i teologów. Jak zaczniesz takich pijaków przyjmować, to gospodarstwa niedługo nie będzie. Wynocha! Wynocha stąd. Nie ma tu dla was miejsca.

- Zmiłujcie się babciu! Jakże tak chrześcijańskie dusze przeganiać bez żadnej przyczyny? Pomieść nas gdzie chcesz. I jeśli cokolwiek nie tak zrobimy, to niech nam ręce pousychają i niech nas Bóg skarze!

Wydawało się, że starucha nieco zmiękła.

- Dobrze, - powiedziała, jakby zastanawiając się, - wpuszczę was; tylko położę w różnych miejscach, bo nie zasnę spokojnie, jak będziecie leżeć razem.

- Jak sobie życzysz; nie będziemy się sprzeciwiać, - odrzekli seminarzyści.

Brama zaskrzypiała i weszli na podwórze.

- Ech babciu, - odezwał się filozof idąc za staruchą, - jeśli by tak, jak to mówią... dalibóg, w brzuchu jakby ktoś puste beczki toczył. Od samego rana nawet kęsa w ustach.

- Widzisz, czego to się zachciało! - burknęła starucha. - Nie ma u mnie, nie ma nic takiego i nawet w piecu dzisiaj nie paliłam.

- My byśmy już za to wszystko, - ciągnął filozof, - odpłacili jutro jak trzeba - gotówką. Akurat, - dopowiedział po cichu, - figę z makiem dostaniesz!

- Chodźcie, chodźcie! I cieszcie się z tego, co wam dają. Ot jakich delikatnych paniczów diabli przynieśli!

Filozof Choma usłyszawszy takie słowa popadł w zupełne przygnębienie. Nagle jednak jego nos poczuł zapach suszonej ryby. Spojrzał na szarawary idącego przy nim teologa i zauważył, że z kieszeni wystaje mu ogromny rybi ogon: teolog zdążył już zwędzić z wozu całego karasia. Nie żeby uczynił to dla jakiejś korzyści, lecz jedynie z przyzwyczajenia, i zapomniawszy zupełnie o swoim karasiu, już rozglądał się, co by tu jeszcze ściągnąć, nie mając zamiaru przepuścić nawet połamanej obręczy - w tym czasie Choma wsunął mu rękę do kieszeni, całkiem jak do swojej własnej, i wytaszczył karasia.