M. F. Axundzod? ?C? n?botati h?kim musyo Jordani de cadu?k? d?rvisi M?st?li sahi n?g?l?, 4 pard?yn? komediy?,
t?rcum??k? Seyub Murs?lov (Boku 1937); A. Cexovi ?Kast?nq??, t?rcum??k? S.T?gizad? (Boku1937); Cek Londoni ?Kisi h?x?d? hikoy??,t?rcum??k? I. Abdullayev (Boku 1936), h?ni?n co kitobon nom? b?be q?te.
Sovoy ?mon 1937-n? sord? Boku?d? t?hsili s?rf b? tol?si b?? m?kt?bon V-n? sinifiro c? Z.?hm?dzod? de M.N?sirli xanboz t?rtib kard? ??d?biyot? xrestomatiy?”d? Az?rbayconi t?rk?z?von? ?n?v?ston?d? M. ?.Sabiri, M.Musfiqi, R.Rza, S.Vurguni, M.Seyidzad?,c? urus?z?von? ?d?biyotiku A.Puskin, I.Kr?lov, I.Nekrasov, L.Tolstoy, M.Soloxov, h?niy?n co s?n?tkon muxt?lif? janr?d? n?v?st?yon b? tol?si t?rcum?d? do? b??.
H?min? 30-n? soron?d? Az?rboyconi Kommunist? bolsevik? firg? Lankoni dair? komit? orqan ?S?? Tol?s? q?zet?d??n kali t?rcumon d?varded?bin. B? ?m kood? Xanoglan Kaz?mov iy?n Qudr?t Quluyev c?sk b??n.
T?ssuf ki, sovet? kesv?r?d? nav II d?nyo muharib? milli siyas?t s?v?rd-po d?qes be, kami?d? mand? mill?ton z?vonon?d? 10 sor d?vom kard? ? xos? multikultural ab-h?vo c?smoni b? or?x r?se,b? ?m ko?d? ?st? sin? b? nav do? vey rusinfikon dastqir kard? bin,b? Sibiri, b? Miyon? Asiya sard? k?vs?non rom? bin,?voni dey b? qulul? v? doeku?n on?k?rin.
D?vard? sasori 80-n? soron or?x?d? sovet? ?toj?d?n soxtey siyas?ti? b? tol?s? t?rcum? m?kt?bi?n pozitiv? ot?m?y?s be. 1993-n? sori Boku?d? ?Az?rn?sr?d?? r?hm?tin? Novruz?li M?mm?dovi t?rtibat?d? ?Tol?si ?rm?gon? nom?d? kitob bese. ?yo b?g?zi ce muasir? tol?s? sairon ?st?n ?s?ron, h?m?n ce ?von b? tol?si kard? x?yli t?rcumon?n v?r? q?t?sone. C? ?mi b? pest?n b? devr?d? bes? ?Tol?si s?do? rujnom?d?, b? tol?si bes? co q?zeton?d?, m?cmu?on?d?, kitobon?d? Tofiq Ilhami, Xan?li Tol?si, Allahverdi Bayrami, B?xtiyar Rusini, Bal?ddin Veso, N?riman ?g?zod?, Camal L?l?zo?,Vuqar H?mati, ce ?m? h?ni?n co ?n?v?ston of?yemonon?d? c? Az?rboyconi t?rk?z?von? ?d?biyotiku, d?nyo ?d?biyotiku kard? t?rcumon?n b? c?s ciyed?n.
Iyo de Musfiq Abbasovi dastq?te c? sair ?v?z N?bi Um?r X?yyami ?Rubaion? tol?si t?rcum?d? 2005-n? sori Boku?d? cap karde m?xsusi qeyd karde lazime.
Ce d?nyo ?d?biyoti korifeyon?d? b?? Viktor Huqo ?S?filon? roman tos? or?x n?bu?n Bal?ddin Veso iy?n Diana Montqomeri t?r?fo peqordoniy?, h?l?yn? ?nc?x sosial? s?b?k?d? f?aliy?t nison do? ?Tol?si t?rcum? m?r?nqo? nom?d? qrup?d? v?r?b?v?r? kard? b??.Y?ni r?sm?n dast?n?v?stey? fay?d?ye.
T??ssuf ki, ce ?m? q?l?y?n not?mom? t?rcum?mon heste.?v?n ibar?te c? m?g?dd?s? G?roni-K?rimiku. R?hm?tin? filosof Beytulla Sahsoyj ce ?vi mu?yy?n suron?s b? tol?si peqordonise, Boku?d? ?S?vn?st? nom?d? rujnom? bes? m?dd?t?d? ?yo cap kard?se.
Henrix Fridrix fon Ditsi 1815-n? sori turk? ?D?d? Qorqudi dastoni? h?x?d? ?De Homeri siklopi m?gayis?d? toj? ojko kard?b? oguzi siklop? t?dgigat? n?v?st?y,iy?n ce ?y kitobiku b? almani peqordoniy? b??
?Basati K?ll?c?si k?st? daston? Allahverdi Bayrami t?rcum?d? 2015-n? sori Boku?d? ?Mut?rcim? n?sriyati?d? b? tol?si bes?. (H?min kitob?d? t?rcum?von g?zin? s?hv?n co xon?xo nom s?.)
2020-n? sori s?ft?d? c? Rusiya Sankt-Peterburq s?h?ri СИНЭЛ n?sriyot?d? ce ?m s?t?ron ?n?v?sti t?r?fo de ?Tol?s? t?rcum? m?r?nqo kitobxon?? rec? ?Q?d? d?l? nom?d? kitob cap kard? b?? ki, ?yo ce Amerika, Avropa, H?nd?stoni, ?r?se, Ironi, Q?rcostoni,h?m?n ce Az?rboyconi ?d?biyoti vey klassikon iy?n kali co ?n?v?ston b? tol?si peqordon? b?? hekoyon,hakaz? sovet? publisistik? kali sogin? numunon q?rd? kard? b??n.
Im sori or?x?d? Boku?d? ?Apostrof-A? n?sriyoti t?r?fo de ?hm?d Salayevi dastq?t?ti ce Mehsun Perz? t?rcum?d? S?rg? ?d?biyoti m?rvarioyon?d? q?l?y- ?K?lil? de Dimn?? b? tol?s?z?von? ?handon x?dm?t do? b??.
?vi?n qeyd b?k?mon ki,h?m navko, h?m?n oxon? vaxton?d? kam?n b?bo, t?rsin? proses,y?ni c? tol?s?z?von? poeziya kali m?to? numunon b? co z?vonon peqordon? b??n.
Ce ?r?se nomdar? sair, s?rgs?nos iy?n diplomat Aleksandr Xodzko (1804–1891), ki etnos g?zin? tol?s? movzu imin? b?j?n b? elmi devriy? ok?rn?se, ?v R?st?d? konsuli v?zif?d? x?dm?t kardey?d? h?m?n imin? b?j?n 15 q?l? tol?s? mahne m?tn q?rd? kard?se,?voni b? inqilisi peqordoniy?se,1842-n? sori London?d? capo bes? ?Spesimens of the popular poetry of Persia…? (?Pe-volo b?? fars? poeziya numunon…?
Ce ?li Nasiri Boku?d? capo bes? ?Qeybd?n g?l?n s?s? kitobi?d? ce ?y b? tol?si n?v?st? m?rsiyon de ?G?ybo nido? nomi Elham Golizode H?ftxani iy?n ?li R?fii Cirdehi t?r?fo in?n R?st?d? b? fars? z?von peqordoniy? b??.