Перловый суп

Мая бабуля Жэня была добрай вядзьмаркай: лекавала ўсю вёску зёлкамі і замовамі; раіла, у які дзень садзіць бульбу; ведала, калі хто памрэ, і дакладна прадказала дзень уласнага сыходу. Яна вучыла мяне ня спаць, калі сонца сядае, — бо засьнеш зь ім разам, а ўраньні ўжо не прачнешся. Яна наказвала не любіцца зь дзеўкамі ў жыце і ў красках, — бо колькі каласоў зломіш, столькі людзей ад голаду сканае, а колькі красак зьвяне, столькі дзетак на сьвет не народзіцца.

Але разам са сваім чарадзействам баба Жэня займалася і справамі цалкам зямнымі й звычайнымі. Да прыкладу, гнала самагонку. Праўда, тая была ўсё ж, відаць, не зусім звычайная, бо па яе прыязджаў нават сам бацюшка з задняпроўскай Копыскай царквы, той самай, дзе бабуля аднойчы таемна ад бацькоў пахрысьціла мяне і дзе чамусьці некалі не пахрысьцілі малога Сашу Лукашэнку.

Пакаштаваць чысьцюткай, быццам сьлязінка немаўляці, бабы Жэні самагонкі, што чароўна ўспыхвала, толькі да яе падносілі запалку, мне хацелася, здаецца, ад таго моманту, як я сябе памятаю. Духмяны прадукт бабулінага завіханьня вакол самагоннага апарата ўяўляўся нечым неверагодна смачным і чамусьці падобным да майго ўлюбенага сунічнага варэньня. Я ня мог зразумець, як ад такога смакоцьця памёр бабін сусед дзядзька Мікола, але, на ўсялякі выпадак, вырашыў адкласьці дэгустацыю да таго часу, як зраблюся дарослым.

Дарослым я адчуў сябе, скончыўшы першы клас. Назаўтра пасьля зьяўленьня ў бабулінай хаце я, ледзьве дачакаўшыся, пакуль мама паехала назад у горад, залез за грубкаю ў скрыню, дзе баба Жэня хавала запаветнае пітво, і нацадзіў сабе паўнюткую малянкоўскую, як тады казалі, шклянку...

Думаю, што ўсьлед за дзядзькам Міколам я не выправіўся толькі дзякуючы вядзьмарскім бабуліным здольнасьцям.

Пасьля таго я каштаваў безьліч напояў — ад забойчага абсэнту да вытанчанага французкага віна, за пару пляшак якога, мне казалі, можна купіць аўто. Але самагонкі ў гэтым асартымэнце не было ніколі. Уражаньняў ад дэбюту за грубкай хапіла, па маіх падліках, на цэлыя сорак гадоў — да майго першага прыезду на запрашэньне Жэні Будзінаса ў Дудуткі.

...Вакол добра вядомага ўсім тамтэйшым заўсёднікам самагоннага агрэгата раіліся, як пчолы, дыпляматы ўперамешку з журналістамі. Хтосьці, накаштаваўшыся, ужо шчасьліва адпачываў пад кустом агрэсту.

Цяжка сказаць чаму — магчыма, натхніўшыся прысутнасьцю ў чарзе знаёмай карэспандэнткі апальнай газэты, якой хацелася даць ня толькі інтэрв'ю, магчыма, пад узьдзеяньнем самой куражнай атмасфэры Дудутак — але я таксама апынуўся ў чарзе і неўзабаве цьвёрда трымаў у руцэ шклянку з «будзінасаўкай»,

Праз колькі хвілінаў навакольны сьвет зьлёгку гайдануўся і павярнуўся да мяне іншай граньню. Галасы зрабіліся цішэйшымі, фарбы — ярчэйшымі, жанчыны — прыгажэйшымі. Я цёпла згадаў старажытных германцаў, якія лічылі цьвярозы позірк на жыцьцё толькі адным з магчымых і ўсе важныя справы абмяркоўвалі двойчы: на сьвежую галаву і ніштавата прыняўшы, ад чаго гэтая галава, ня выключана, рабілася яшчэ сьвяжэйшаю.

Але галоўнае было тое, што мяне падхапіла хваля дзівоснага адчуваньня, якое часам казённа называюць натхненьнем. Я знайшоў свой куст агрэсту і на нейкай газэціне, бо нічога іншага пад рукой не аказалася, пачаў пісаць ці, дакладней, запісваць верш. У ім ажывалі дзяцінства, баба Жэня, гарышча ейнае хаты, куды мне было забаронена лазіць, бо менавіта там жыў дамавік з дамавічыхай і яшчэ нейкімі больш таямнічымі й вусьцішнымі стварэньнямі.

Да мяне схіліўся нечы твар. Гэта была не бабуля Жэня і не дамавік. А можа, і дамавік у абліччы Жэні Будзінаса. «Табе дрэнна?» — весела пацікавіўся ён, працягваючы ў якасьці лекаў новую шклянку. «Мне цудоўна!» — адгукнуўся я, закусваючы агрэсьцінай...

На даляглядзе Жэня вёў кудысьці ў бок ветрака маю знаёмую журналістку. Аднак іхняе інтэрв'ю мяне абыходзіла зараз ня больш за марсіянскія каналы. Паўзьверх друкаваных газэтных радкоў пра апазыцыю, прэзыдэнта, запушчаныя заводы й разагнаныя мітынгі мая рука выводзіла:

Мы жывём у хаце,
над намі жыве гарышча,
над гарышчам — неба.

Ці трэба казаць, што ад таго часу, з'яўляючыся ў Дудутках, я нязьменна апынаўся ў чарзе да чарадзейнага апарата — каб выпіць за сьветлую памяць бабы Жэні, за здароўе Жэні-гаспадара і за новы верш, які абавязкова напішу, глынуўшы ягонае акавіты.

Астатні раз у Дудутках давялося піць ужо за сьветлую памяць самога Жэні. Але паколькі пітво было тое самае, верш усё адно нарадзіўся: